Rafael Bretas, một postdoc người Brazil đã sinh sống tại Nhật Bản hơn một thập kỷ. Mặc dù nói tiếng Nhật khá lưu loát, nhưng những sắc thái tinh tế trong văn viết tiếng Nhật, đặc biệt là hệ thống thứ bậc tôn trọng nghiêm ngặt, vẫn là thách thức đối với anh. Trước đây, Bretas thường viết thư cho các đồng nghiệp và cộng sự cao cấp bằng tiếng Anh, điều này dẫn đến nhiều hiểu lầm đáng tiếc.
Sự xuất hiện của chatbot trí tuệ nhân tạo (AI) đã thay đổi hoàn toàn tình hình. Tháng 11 năm 2022, khi OpenAI, một công ty AI tại San Francisco, California, ra mắt ChatGPT, Bretas, nhà nghiên cứu về phát triển nhận thức ở linh trưởng tại Viện nghiên cứu quốc gia RIKEN ở Kobe, Nhật Bản, đã ngay lập tức thử nghiệm xem liệu công cụ này có thể giúp anh viết tiếng Nhật trang trọng hơn hay không. Ban đầu, Bretas không đặt nhiều kỳ vọng vì đã nghe qua rằng khả năng ngoại ngữ của ChatGPT chưa thực sự ấn tượng. Thậm chí, thử nghiệm với tiếng Bồ Đào Nha, ngôn ngữ mẹ đẻ của anh, cũng cho ra kết quả “nghe khá trẻ con”.
Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi khi Bretas gửi những lá thư được chatbot chỉnh sửa cho bạn bè người Nhật để kiểm tra mức độ lịch sự. Kết quả bất ngờ: bạn bè anh đánh giá văn phong hoàn toàn tự nhiên và trang trọng. Thậm chí, chúng tốt đến mức Bretas giờ đây sử dụng chatbot hàng ngày để viết tiếng Nhật chính thức. Công cụ này không chỉ giúp anh tiết kiệm thời gian mà còn giảm thiểu rào cản giao tiếp, từ đó mang lại sự tự tin trong công việc. “ChatGPT giúp tôi cảm thấy vững vàng hơn với những gì mình đang làm”, Bretas chia sẻ.
Sự ra đời của ChatGPT đã làm dấy lên nhiều lo ngại về tác động của AI đến các ngành nghề, trong đó có nguy cơ mất việc và ảnh hưởng đến nền kinh tế. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng đang tích cực thử nghiệm khả năng hỗ trợ các tác vụ hàng ngày của AI, từ viết tóm tắt cho đến tạo và chỉnh sửa mã code. Một số cho rằng đây là công cụ tiết kiệm thời gian hiệu quả, trong khi những người khác cảnh báo về nguy cơ chất lượng các bài viết có thể bị ảnh hưởng.
Tháng trước, tạp chí Nature đã tiến hành khảo sát các nhà nghiên cứu về quan điểm của họ đối với sự phát triển của AI trong khoa học và nhận thấy sự hào hứng lẫn lo lắng. Khảo sát toàn cầu thứ hai về các postdoc vào tháng 6 và tháng 7 của Nature cho thấy 31% số người được hỏi đang làm việc sử dụng chatbot. Tuy nhiên, 67% không cảm thấy AI đã thay đổi công việc hàng ngày hoặc kế hoạch nghề nghiệp của họ. Trong số những người sử dụng chatbot, 43% sử dụng hàng tuần và chỉ có 17% sử dụng hàng ngày, giống như Bretas.
Mushtaq Bilal, một postdoc về văn học so sánh tại Đại học Nam Đan Mạch ở Odense, người thường xuyên bình luận về việc sử dụng chatbot AI trong học thuật, cho biết những tỷ lệ đó có thể sẽ thay đổi nhanh chóng. Ông nói: “Tôi nghĩ vẫn còn khá sớm để các postdoc cảm nhận được liệu AI có thay đổi công việc hàng ngày của họ hay không”. Theo kinh nghiệm của ông, các nhà nghiên cứu và học giả thường chậm áp dụng các công nghệ mới do sự trì trệ và bảo thủ của các tổ chức.
Trợ lý Kỹ thuật Số
Khảo sát gần đây của Nature về các postdoc (postdoc) đặt ra câu hỏi liệu tỷ lệ sử dụng chatbot có cao hơn hay thấp hơn so với các ngành nghề khác. Theo một khảo sát khác diễn ra hồi tháng 7 bởi Trung tâm nghiên cứu Pew Research Center (Mỹ), 24% người biết đến ChatGPT đã sử dụng nó, tỷ lệ này tăng lên gần 1/3 đối với những người có bằng đại học. Khảo sát sinh viên đại học Thụy Điển vào tháng 4 và tháng 5 cho thấy 35% trong số 5.894 người được hỏi sử dụng ChatGPT thường xuyên. Tại Nhật Bản, con số này là 32% đối với sinh viên đại học được khảo sát vào tháng 5 và tháng 6.
Khảo sát của Nature cho thấy ứng dụng phổ biến nhất của chatbot là tinh chỉnh văn bản (63%). Các lĩnh vực sử dụng chatbot cao nhất là kỹ thuật (44%) và khoa học xã hội (41%). Ngược lại, các postdoc trong lĩnh vực y sinh và lâm sàng ít sử dụng chatbot hơn (29%).
Xinzhi Teng, một postdoc về chụp X-quang tại Đại học Bách khoa Hồng Kông, cho biết ông sử dụng chatbot hàng ngày để tinh chỉnh văn bản, chuẩn bị bản thảo và viết tài liệu trình bày bằng tiếng Anh, ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ của ông. Ông có thể nhờ ChatGPT “trau chuốt” một đoạn văn để nghe “giống tiếng bản địa và chuyên nghiệp”, hoặc đề xuất tiêu đề dựa trên tóm tắt của mình. Sau đó, ông sẽ kiểm tra và lựa chọn những gợi ý phù hợp nhất để truyền đạt thông điệp mong muốn. Ông cho biết công cụ này giúp ông tiết kiệm chi phí so với việc thuê dịch vụ biên tập chuyên nghiệp trước đây.
| Khảo sát các postdoc của Nature năm 2023 Bài viết này là phần thứ hai trong một loạt bài ngắn thảo luận về kết quả của Khảo sát các postdoc của Nature năm 2023, tập trung vào cách các nhà nghiên cứu đang sử dụng chatbot trí tuệ nhân tạo (AI) trong công việc hàng ngày của họ. Phần 1 đã đề cập đến tình trạng của các postdoc trong năm 2023 và những lý do dẫn đến triển vọng việc làm sáng sủa hơn. Phần 3 sẽ đề cập đến góc nhìn của các postdoc trong độ tuổi ba mươi khi họ đối mặt với trách nhiệm và cột mốc điển hình của độ tuổi này. Khảo sát được thực hiện cùng với Shift Learning, một công ty nghiên cứu giáo dục ở London, được quảng cáo trên nature.com, trong các sản phẩm kỹ thuật số của Springer Nature và thông qua các chiến dịch email. Khảo sát được cung cấp bằng tiếng Anh, tiếng Trung Quốc Phổ thông và tiếng Tây Ban Nha. Cuộc khảo sát có 3.838 người tự nguyện tham gia từ 93 quốc gia, trong đó 51% cho biết là nữ, 27% thuộc nhóm thiểu số về chủng tộc hoặc dân tộc và 61% đang làm việc ngoài quê hương. Toàn bộ dữ liệu khảo sát có sẵn tại go.nature.com/3rizweg |
Ashley Burke, một postdoc chuyên nghiên cứu bệnh sốt rét tại Đại học Witwatersrand ở Johannesburg, Nam Phi, cho biết cô sử dụng chatbot khi bí ý tưởng và cần hỗ trợ “chỉ để bắt đầu với vài từ đầu tiên trên trang giấy”. Trong những tình huống đó, yêu cầu ChatGPT “viết một phần mở đầu về tỷ lệ mắc sốt rét ở Zambia” sẽ tạo ra vài đoạn văn có thể kích hoạt sự sáng tạo của chính cô. Cô cũng sử dụng công cụ này để đơn giản hóa các khái niệm khoa học, phục vụ cho cả việc hiểu biết của mình và giúp truyền đạt chúng tới người khác bằng ngôn ngữ dễ hiểu. Cô cho rằng đây là “mặt hữu ích nhất của AI mà tôi tìm thấy cho đến nay”. Ví dụ, khi đang viết phần phương pháp, cô không chắc chắn làm thế nào để diễn đạt mô tả về phân tích trình tự DNA của mình. Cô hỏi ChatGPT “làm thế nào để kiểm tra đa hình trong trình tự DNA?” và công cụ này đã gợi ý một kế hoạch mười bước, bắt đầu từ việc thu thập dữ liệu và kết thúc bằng việc báo cáo, giúp cô giải quyết những “điểm khó nuốt” trong văn bản của mình.
Mushtaq Bilal cho biết tỷ lệ sử dụng chatbot cao hơn trong các lĩnh vực kỹ thuật và khoa học xã hội phù hợp với những quan sát của ông. Tuy nhiên, ông cũng nhận thấy các nhà khoa học sinh học y tế tại Đan Mạch rất quan tâm đến việc sử dụng chatbot. Sự phổ biến của các postdoc kỹ thuật sử dụng chatbot để tinh chỉnh văn bản (82%) khiến ông lo ngại vì theo ông, điều này cho thấy các kỹ sư không được đào tạo viết văn khoa học bài bản. “Chatbot AI có thể giải quyết vấn đề này đến một mức độ nào đó, nhưng các chương trình kỹ thuật sẽ phải đầu tư vào việc dạy viết. Đây là một kỹ năng rất quan trọng đối với một nhà khoa học”, ông nói.
Khoảng 56% các postdoc sử dụng chatbot trong khảo sát của Nature cho biết họ sử dụng chúng để tạo, chỉnh sửa và khắc phục sự cố về mã code. Ví dụ, Iza Romanowska, một postdoc về khảo cổ học tại Đại học Aarhus ở Đan Mạch, sử dụng mô hình tính toán để nghiên cứu các xã hội cổ đại. Cô tự học lập trình, do đó mã code của cô có thể không tuân theo quy chuẩn. Cô cho biết ChatGPT giúp cô về vấn đề này. “Nó đưa vào các quy tắc mà tôi không biết, những thứ không ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của mã, nhưng giúp người khác đọc nó dễ dàng hơn”. Cô nói thêm rằng điều này cũng tốt cho tính minh bạch, vì nhiều người viết mã tự học có thể coi việc dọn dẹp mã của họ là một trở ngại đối với việc công bố mã nguồn mở.
Antonio Sclocchi, một nhà vật lý đang nghiên cứu sau Tiến sĩ về học máy tại Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ Lausanne, cũng sử dụng ChatGPT để viết mã – anh trả tiền cho GPT-4, phiên bản nâng cấp của công cụ miễn phí, với lý do nó hoạt động tốt hơn trong một số tác vụ lập trình. Anh cũng sử dụng nó để tạo câu hỏi thi và minh họa trong LaTeX, một hệ thống chuẩn bị tài liệu.
Tự học, Tự quản lý
Kết quả khảo sát của Nature đã nhận được sự đồng tình của Emery Berger, một chuyên gia khoa học máy tính tại Đại học Massachusetts, Amherst. Mặc dù tỷ lệ các postdoc sử dụng chatbot trong công việc thấp hơn dự đoán, ông cho biết ông đã chứng kiến “một lượng hoài nghi đáng kinh ngạc” trong giới học thuật đối với các công cụ AI như ChatGPT. Berger chỉ ra rằng những người chỉ trích chatbot thường chưa bao giờ thử sử dụng chúng. Và ngay cả khi đã thử, họ lại tập trung vào các vấn đề thay vì nỗ lực hiểu khả năng mang tính cách mạng của công nghệ này. “Giống như việc bạn vung đũa phép và Tượng Nữ Tự Do xuất hiện, nhưng lại thiếu mất một trong hai lông mày. Dù sao thì bạn vẫn đã tạo ra Tượng Nữ Tự Do!”
Berger lưu ý rằng chatbot có thể vô cùng hữu ích cho các nhà nghiên cứu trẻ có tiếng mẹ đẻ không phải tiếng Anh. Ông cho rằng những trợ lý chỉnh sửa này có thể đã góp phần cải thiện thư giới thiệu và thư xin việc của sinh viên, cũng như tóm tắt của các bài báo khoa học, đồng thời nói thêm: “Bạn có thể nhận thấy tiếng Anh được cải thiện đáng kể.”
Berger cho rằng hầu hết các postdoc đều chủ động tìm kiếm và thử nghiệm các công cụ AI tự do. Bretas, Romanowska và Sclocchi đều được giới thiệu với chatbot một cách không chính thức, thông qua bạn bè hoặc đồng nghiệp. Trong ba người, chỉ Bretas cho biết cơ sở của anh đã ban hành hướng dẫn chính thức về cách nhân viên nên sử dụng chatbot AI. Chính sách của RIKEN nghiêm cấm nhân viên cung cấp thông tin cá nhân hoặc không công khai cho chatbot, bởi không có gì đảm bảo dữ liệu nhập vào ChatGPT, chẳng hạn, sẽ được giữ bí mật. Các hướng dẫn, được công bố vào tháng 5, cũng khuyên người dùng đảm bảo việc sử dụng chatbot không vi phạm các quy định về bản quyền của tổ chức, thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau và kiểm tra độ chính xác của kết quả chatbot từng cái một.
Romanowska cho biết trường đại học của cô chưa ban hành bất kỳ hướng dẫn hoặc lời khuyên chính thức nào về cách sử dụng chatbot. Điều này dường như khá phổ biến: trong khảo sát sinh viên Thụy Điển, 55% cho biết họ không biết liệu trường mình có hướng dẫn về việc sử dụng AI có trách nhiệm hay không. “Điều duy nhất trường đại học của tôi đưa ra là quy định cấm sinh viên sử dụng ChatGPT cho bất kỳ đánh giá nào,” chẳng hạn như bài tập hoặc kỳ thi, Romanowska nói. Cô mô tả phản ứng này là “khá ngây thơ”. “Đây là một công cụ mà chúng ta phải dạy cho sinh viên. Tất cả chúng ta sẽ sử dụng nó cho công việc, và việc giả vờ như nó không tồn tại sẽ không thay đổi điều đó.”
Tina Persson, một chuyên gia tư vấn nghề nghiệp có trụ sở tại Copenhagen, cho biết nhiều khách hàng là nhà nghiên cứu trẻ tuổi của cô tỏ ra bi quan về các công cụ AI. “Điều này không tốt cho sự nghiệp của họ,” cô nói, bởi vì ngành công nghiệp – nơi mà nhiều người trong số họ có thể sẽ tham gia do thiếu các vị trí học thuật lâu dài – đang hướng tới công nghệ mới này.
Chấm dứt sự tẻ nhạt
Giới học thuật dường như chậm hơn trong việc đón nhận AI; khoảng 2/3 các postdoc trong khảo sát của Nature không cảm thấy AI đã thay đổi công việc hàng ngày và kế hoạch nghề nghiệp của họ. Tuy nhiên, trong số những người sử dụng chatbot AI, 2/3 cho biết nó đã ảnh hưởng đến cách họ làm việc.
Các postdoc được phỏng vấn cho bài viết này đồng ý rằng chatbot là một công cụ tuyệt vời để giảm bớt sự tẻ nhạt trong công việc học thuật. Romanowska cho biết, đối với các sinh viên cô hướng dẫn, cô khuyên dùng ChatGPT để lập trình, đặc biệt là khi họ gặp khó khăn trong việc vận hành mã code. “Rất dễ để sao chép và dán mã code có vấn đề vào ChatGPT và sau đó hỏi nó sai ở đâu. Công cụ này không chỉ thường xuyên chỉ ra vấn đề mà còn nhấn mạnh các vấn đề tiềm ẩn khác”, cô nói.
Hầu hết những người được phỏng vấn cũng sẵn sàng thừa nhận những hạn chế của công cụ. Bilal lo ngại rằng 29% các postdoc được khảo sát cho biết họ sử dụng nó để tìm tài liệu tham khảo. Ông nói rằng các chatbot này thường bịa ra trích dẫn cho các bài báo không tồn tại. “Nếu không được đào tạo cách sử dụng chúng, người ta có thể lãng phí rất nhiều thời gian.”
Sclocchi nói rằng mọi thứ chắc chắn có thể sai sót nếu người dùng trở nên lười biếng và quá phụ thuộc vào chatbot. Khi viết một bài báo, các công cụ có thể gợi ý cấu trúc hoặc giúp diễn đạt lại các đoạn. “Nhưng bạn vẫn phải quyết định kể câu chuyện nào, như thế nào để kể cho khán giả và tổng hợp thông tin như thế nào.” Mặc dù sử dụng công cụ AI để lập trình giúp anh ấy đẩy nhanh công việc, việc suy nghĩ về cách cấu trúc mã code và kết quả của anh ấy liên quan như thế nào đến lĩnh vực nghiên cứu của anh ấy là điều mà AI đơn giản không thể làm. “Điều đó đòi hỏi một số chiều sâu,” anh nói.
Romanowska cảm thấy có một sự phân biệt rõ ràng giữa các phần công việc mà chatbot có thể giúp và các phần mà chúng không thể. Công việc hành chính nặng nề – trả lời bình luận của người đánh giá, viết thư giới thiệu cho bản thảo, nộp đơn xin việc, viết tóm tắt – đây là những kỹ năng kỹ thuật mà chatbot có thể hỗ trợ, cô nói. Nhưng công việc học thuật, đòi hỏi thời gian, suy nghĩ sâu sắc và sự sáng tạo, thì chatbot không thể làm được. Cô nói đó là “thật tâm những gì chúng ta được cho là đang làm”.
Dịch từ Nature
