Tổng quan
DOI (Digital Object Identifier – Mã định danh tài liệu) là một chuỗi kí tự nhận dạng đặc biệt, bao gồm các chữ số, chữ cái và một số kí tự dấu, được sử dụng trong các sản phẩm trí tuệ, nhất là các xuất bản trên cổng phương tiện trực tuyến, bao gồm (nhưng không giới hạn): sách, bài báo khoa học, chứng chỉ, bài hát hoặc hình ảnh. DOI được cung cấp và quản lí bởi tổ chức đăng kiểm The International DOI Foundation (https://www.doi.org/doi_handbook/7_IDF.html). Điểm khác biệt giữa địa chỉ một trang web thông thường (hay được gọi là URL) và DOI là tính nhận diện chính xác. DOI không chỉ dẫn tới địa chỉ lưu trữ sản phẩm mà còn định rõ nội dung sản phẩm là gì, vì vậy, nếu địa chỉ web dẫn tới sản phẩm hoặc quyền tác giả sở hữu có thay đổi thì DOI vẫn sẽ gắn liền với sản phẩm đó và không thay đổi. Tưởng tượng DOI như một số chứng minh nhân dân, số hộ chiếu hoặc số an sinh xã hội (Social Security Number), mỗi số sẽ nhận dạng một cá nhân độc lập trong số hàng trăm nghìn, hàng triệu người trong một quần thể. Tương tự, đối với các tác giả, DOI rất hữu ích trong việc truy lại nguồn tham khảo trong vô vàn các trích dẫn khác nhau.
Lợi ích của DOI
Tên DOI sẽ giúp độc giả dễ dàng và nhanh chóng hơn trong việc:
- Nắm bắt được tổng thể nguồn tài nguyên đang có (bằng cách xem kho lưu trữ dữ liệu)
- Tìm được chính xác nguồn cần tìm (bằng các lệnh search và browse trong kho dữ liệu)
- Định vị được các tài liệu cụ thể (bằng cách xem vị trí của các tài liệu trong kho dữ liệu)
- Thu thập được những tài liệu đó (bằng các công cụ thu thập thông tin, ví dụ như nhấn hyperlink hoặc lệnh download)
Cấu trúc của DOI
Mỗi chuỗi DOI sẽ bao gồm một số “10” ở đầu và hai phần chính, phần đầu và phần đuôi, được ngăn cách bởi đấu “/”. Phần đuôi sau dấu “/” có thể là một chuỗi kí tự sẵn có hoặc được thiết lập bởi người đăng kí/nhà xuất bản. Phần đầu phía trước dấu “/” là nhận dạng đặc biệt, được thiết kế riêng biệt cho mỗi sản phẩm. Tên DOI không giới hạn độ dài, và có thể được định dạng dưới dạng đường link (URLs).
Ví dụ 1: 10.1000/123456 (phần đầu 10.1000, phần đuôi 123456, thường xuất hiện dạng này trong ấn phẩm in)
Ví dụ 2: doi:10.1006/jmbi.1998.2354 (phần đầu 10.1006, phần đuôi jmbi.1998.2354, không bao gồm chữ “doi:”, thường xuất hiện dạng này trong dữ liệu trực tuyến)
Ví dụ 3: https://doi.org/10.1006/jmbi.1998.2354 (DOI dưới dạng hyperlink—hay actionable link, có thể nhấn vào để truy cập dữ liệu ngay)
Lưu ý cách phân biệt DOI và ISBN dựa trên cú pháp:
- DOI: 10.97812345/99990 (10.xxx/xxxx)
- ISBN: 978-12345-99990 (xxx-xxxxx-xxxxx)
Vị trí của DOI
Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (American Psychological Association – APA) khuyến khích các nhà khoa học đính kèm tên DOI vào các công bố trên cổng trực tuyến lẫn bản in. Tên DOI thường được đặt ở trang đầu tiên (đối với bài báo trực tuyến), gần thông báo về dấu bản quyền, hoặc cũng có thể được tìm thấy tại trang dữ liệu truy xuất thông tin bài báo. Nếu không thể tìm thấy tên DOI trong bài báo, độc giả có thể tham khảo trang web http://www.crossref.org/, sử dụng lựa chọn “Search Metadata”.
Ví dụ 1: DOI ở đầu bài báo trực tuyến (HTML)
Kupferschmidt, K. (2020, October 23). Global trial eliminates drugs, pivots to new ones. Science. https://science.sciencemag.org/content/370/6515/388
Ví dụ 2: DOI ở đầu bài báo trực tuyến (PDF)
LaCosse, J., & Plant, E. A. (2020). Internal motivation to respond without prejudice fosters respectful responses in interracial interactions. Journal of Personality and Social Psychology, 119(5), 1037–1056. https://doi.org/10.1037/pspi0000219.supp
Ví dụ 3: Nhiều trang web truy cập bài báo, nhưng chỉ có 1 DOI duy nhất
Ảnh: Chụp màn hình trang web: http://mr.crossref.org/iPage?doi=10.1525%2Fbio.2009.59.5.9
Cách trích dẫn DOI
- APA: Đặt ở cuối trích dẫn, không có dấu chấm ở cuối.
Author, A. A., & Author, B. B. (Date of publication). Title of article. Title of Journal, volume number, page range. https://doi.org/10.0000/0000
- AMA/JAMA: Không bao gồm ngày truy cập (Accessed date) hoặc đường dẫn URL. Đặt tên DOI tại cuối trích dẫn, bắt đầu bằng “doi:”
1. Author AA, Author BB. Title of article. Name of Jrnl. Year;vol(issue):inclusive pages. doi:10.0000000/000000000000
- MLA (8th edition): Ở bản mới nhất, MLA hướng dẫn tác giả đính kèm tên DOI hoặc đường link URL ở cuối trích dẫn cho bài báo khoa học trực tuyến.
Author LastName, FirstName, and FirstName LastName. “Article Title.” Journal Name, vol. #, no. #, date, pp. ##-##. Name of Database, doi: 10.0000/000000000.
Tài liệu tham khảo
American Psychological Association. (n.d.). What is a digital object identifier, or DOI?. Retrieved October 26, 2020, from https://apastyle.apa.org/learn/faqs/what-is-doi
International DOI Foundation. (2015, October 17). Introduction. Retrieved October 26, 2020, from https://www.doi.org/doi_handbook/1_Introduction.html
Science. (n.d.). What is a DOI?. Retrieved October 26, 2020, from https://www.sciencemag.org/site/misc/doi.xhtml
University of Illinois, Chicago. (n.d.). What is a DOI and how do I use them in citations? Retrieved October 26, 2020, from https://library.uic.edu/help/article/1966/what-is-a-doi-and-how-do-i-use-them-in-citations
