Trong quá trình theo đuổi học vị tiến sĩ, nhiều người tin rằng kinh nghiệm thực chiến có thể là một lợi thế lớn. Tuy nhiên, thực tế không phải lúc nào cũng như vậy. Bài viết này sẽ khám phá vai trò của kinh nghiệm thực chiến trong hành trình học thuật, từ những thách thức ban đầu đến lợi ích lâu dài và đưa ra những lời khuyên thiết thực để giúp các nghiên cứu sinh (NCS) vượt qua 81 kiếp nạn này một cách hiệu quả.
Lưu ý 1: Chọn đúng lĩnh vực thực chiến phù hợp với chủ đề PhD của bạn
Khi chọn lĩnh vực thực chiến để làm nền tảng cho nghiên cứu tiến sĩ của mình, việc đảm bảo rằng lĩnh vực này phù hợp và liên quan trực tiếp đến chủ đề nghiên cứu là vô cùng quan trọng. Điều này không chỉ giúp tận dụng tối đa những kinh nghiệm thực tế đã tích lũy, mà còn giúp các NCS dễ dàng hòa nhập vào môi trường học thuật mới. Chọn một chủ đề nghiên cứu tiến sĩ liên quan trực tiếp đến kinh nghiệm thực chiến sẽ mang lại nhiều lợi ích, từ việc hiểu sâu hơn về lĩnh vực nghiên cứu đến việc áp dụng các kỹ năng và kiến thức thực tiễn vào quá trình nghiên cứu.
Ví dụ, một NCS đã có nhiều năm kinh nghiệm thực chiến trong lĩnh vực thương mại điện tử, việc chọn một chủ đề PhD liên quan đến thương mại điện tử sẽ giúp họ phát huy những kiến thức và kỹ năng đã tích lũy được. Họ cũng sẽ có cái nhìn sâu sắc và toàn diện về các vấn đề thực tiễn, từ đó dễ dàng nhận diện và giải quyết các thách thức trong quá trình nghiên cứu. Ngược lại, NCS đó chọn một chủ đề không liên quan, chẳng hạn như quản trị nhân sự trong các tổ chức công, họ có thể gặp nhiều khó khăn do thiếu kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực đó.
Ngoài ra, việc chọn chủ đề nghiên cứu phù hợp cũng giúp NCS tạo ra những đóng góp có giá trị cho lĩnh vực học thuật mà họ theo đuổi. Những phát hiện từ một nghiên cứu có nền tảng vững chắc có thể mang lại những ứng dụng thực tiễn quan trọng, đồng thời giúp mở rộng và làm phong phú thêm nền tảng lý thuyết của lĩnh vực đó. Tóm lại, lựa chọn đúng lĩnh vực thực chiến và chủ đề nghiên cứu không chỉ là bước khởi đầu quan trọng, mà còn là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của hành trình học thuật.
Lưu ý 2: Kinh nghiệm thực chiến phải thực sự “thực”
Kinh nghiệm thực chiến cần phải là kinh nghiệm thực sự, chứ không phải là những trải nghiệm hời hợt hay tự đánh lừa bản thân. Điều này có nghĩa là kinh nghiệm thực chiến của NCS phải đến từ những trải nghiệm thực chiến mà họ đã thực sự tham gia và đóng góp vào và đạt được kết quả cụ thể. Những kinh nghiệm này cần phản ánh những thử thách, nỗ lực, kỷ luật và những thành tựu nhất định.
Khi kinh nghiệm thực chiến là thực, nó sẽ phản ánh được những hiểu biết sâu sắc và kỹ năng mà một NCS có thể áp dụng vào nghiên cứu học thuật một cách hiệu quả. Những kinh nghiệm này sẽ giúp NCS nhận diện và phân tích các vấn đề nghiên cứu từ một góc độ thực tế hơn, đồng thời giúp họ phát triển các phương pháp và chiến lược nghiên cứu phù hợp với thực tiễn.
Do đó, việc có được những kinh nghiệm thực chiến thực sự không chỉ giúp NCS tự tin hơn trong quá trình nghiên cứu mà còn mang lại những đóng góp có giá trị cho lĩnh vực học thuật. Những kinh nghiệm này giúp họ không chỉ tiếp cận các vấn đề nghiên cứu một cách toàn diện hơn mà còn phát triển những giải pháp và kiến thức mới có tính ứng dụng cao, góp phần vào sự phát triển của cả lĩnh vực thực tiễn và học thuật.
Trả lời cho câu hỏi: “Kinh nghiệm thực chiến có giúp gì khi làm PhD?”
Thực tế là kinh nghiệm thực chiến có thể không giúp ích gì trong giai đoạn đầu của hành trình làm PhD, và thậm chí còn có thể gây ra những tác động tiêu cực. Nguyên nhân là vì NCS đã quá quen với cách suy nghĩ và hành động nhanh chóng, hiệu quả trong môi trường thực tiễn. Trong khi đó, môi trường học thuật yêu cầu cách nhìn nhận vấn đề theo chiều dài thời gian từ quá khứ, hiện tại đến tương lai, và tiếp cận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau. Hơn nữa, các thuật ngữ và khái niệm chuyên môn sâu trong học thuật có thể gây khó chịu và làm một số người cảm thấy xa lạ, khó tiếp cận.
Tuy nhiên, về lâu dài, kinh nghiệm thực chiến lại trở thành lợi thế
Sau khi vượt qua giai đoạn làm quen, hiểu và thích nghi với lối tư duy và cách tiếp cận của môi trường học thuật, kinh nghiệm thực chiến của NCS sẽ trở thành một lợi thế vô cùng lớn. Ban đầu, sự chuyển đổi từ một môi trường thực tiễn đầy năng động sang một môi trường học thuật có thể gặp nhiều khó khăn, nhưng một khi đã thích nghi, ta sẽ bắt đầu thấy sự bổ sung lẫn nhau giữa hai lĩnh vực này.
Những lý thuyết, mô hình, khung lý thuyết và khái niệm học thuật mà NCS tiếp thu được trong quá trình nghiên cứu sẽ trở thành công cụ đắc lực giúp họ nhìn lại và soi chiếu kinh nghiệm thực chiến của mình. Từ cơ sở đó, NCS sẽ có khả năng phân tích các vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, không chỉ dựa trên kinh nghiệm cá nhân mà còn dựa trên các khung lý thuyết vững chắc. Những kiến thức này giúp họ hiểu rõ hơn về bản chất của các hiện tượng và sự kiện, tình huống trong thực tiễn.
Ngược lại, kinh nghiệm thực chiến sẽ giúp NCS hiểu sâu hơn và áp dụng hiệu quả hơn những kiến thức học thuật. Khi đã thực sự trải qua những sự kiện có thực, ta sẽ có khả năng đánh giá và kiểm chứng các lý thuyết và mô hình học thuật một cách thực tế hơn. NCS giờ đây có thể nhìn thấy những điểm mạnh và điểm yếu của các lý thuyết, từ đó có thể đóng góp vào việc hoàn thiện và phát triển chúng. Kinh nghiệm thực chiến còn giúp đưa ra những ví dụ cụ thể, sống động khi áp dụng các lý thuyết vào thực tế, làm cho nghiên cứu của NCS của trở nên phong phú và thực tế hơn.
Thêm vào đó, với sự kết hợp giữa kinh nghiệm thực chiến và kiến thức học thuật, NCS có thể phát triển các phương pháp và chiến lược mới, kết hợp những hiểu biết từ cả hai lĩnh vực để tạo ra những giải pháp sáng tạo và hiệu quả. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng nghiên cứu mà còn đóng góp vào sự phát triển của lĩnh vực được nghiên cứu.
Về lâu dài, sự kết hợp này có thể dẫn đến những khám phá và sáng tạo đột phá. Những hiểu biết từ thực chiến có thể giúp NCS phát hiện ra những khía cạnh mới của các lý thuyết hiện có, thậm chí có thể phát triển những lý thuyết mới dựa trên nền tảng kinh nghiệm thực tế. Ngược lại, các lý thuyết học thuật sẽ cung cấp những công cụ phân tích và phương pháp nghiên cứu cần thiết để khám phá và khai thác sâu hơn những kinh nghiệm thực chiến của mình.
Do đó, sau khi vượt qua giai đoạn làm quen và thích nghi, kinh nghiệm thực chiến sẽ không chỉ trở thành một lợi thế lớn mà còn là một yếu tố quan trọng giúp NCS tiến xa hơn trong hành trình nghiên cứu học thuật. Sự kết hợp giữa kinh nghiệm thực tế và kiến thức học thuật sẽ mở ra những cơ hội mới, giúp NCS không ngừng phát triển và đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực của mình.
Lời khuyên cho những ai có kinh nghiệm thực chiến khi bắt đầu hành trình học thuật
Nếu bạn đã có nhiều kinh nghiệm thực chiến và đang bắt đầu bước chân vào con đường học thuật, hãy tạm thời quên đi những thành tựu, kinh nghiệm và vị thế của mình trong môi trường thực tiễn. Để thành công trong môi trường học thuật, bạn cần đón nhận nó với tâm thế như một đứa trẻ 6 tuổi lần đầu bước chân vào cổng trường tiểu học – đầy tò mò, khiêm tốn và sẵn sàng học hỏi. Đây là một sự thay đổi tư duy quan trọng, giúp bạn mở lòng tiếp thu những kiến thức mới, phương pháp mới và lối tư duy khác biệt mà môi trường học thuật mang lại.
Trong môi trường học thuật, những gì bạn đã biết và đã trải qua có thể không còn phù hợp hoặc hữu ích ngay lập tức. Các lý thuyết và mô hình bạn sẽ tiếp xúc thường đòi hỏi một cách tiếp cận sâu sắc và mang tính hệ thống hơn so với những gì bạn đã trải nghiệm trong thực tế. Vì vậy, kỹ năng “unlearn” – học cách quên đi những điều đã biết – trở nên vô cùng quan trọng. Điều này không có nghĩa là bạn sẽ loại bỏ hoàn toàn những kinh nghiệm trước đây, mà là bạn sẽ tạm thời gác lại những kiến thức cũ để có thể tiếp nhận những kiến thức mới một cách khách quan và toàn diện.
Học cách “unlearn” giúp bạn tránh được những định kiến và lối mòn tư duy cũ, từ đó bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc thích nghi với phương pháp nghiên cứu khoa học. Bạn sẽ nhận thấy rằng môi trường học thuật đòi hỏi một sự phân tích sâu hơn, một tầm nhìn rộng hơn và một cách tiếp cận vấn đề mang tính khái quát hơn. Những kinh nghiệm thực chiến, nếu không được điều chỉnh và hiểu theo cách học thuật, có thể trở thành rào cản trong quá trình nghiên cứu và học tập của bạn.
Hãy tưởng tượng mình như một tờ giấy trắng, sẵn sàng tiếp nhận những lý thuyết và khái niệm mới, học hỏi từ những nghiên cứu đã được thực hiện trước đó và từ những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực học thuật. Đây là quá trình làm mới bản thân, giúp bạn trở nên linh hoạt hơn trong tư duy và sẵn sàng đối mặt với những thách thức mới. Sự khiêm tốn và tinh thần học hỏi không ngừng sẽ là chìa khóa để bạn tiến xa hơn trên con đường học thuật.
Nhớ rằng, những kinh nghiệm và thành tựu trong môi trường thực chiến không bị mất đi, chúng chỉ tạm thời lùi vào hậu trường để nhường chỗ cho những kiến thức học thuật mới. Khi bạn đã tiếp thu đủ kiến thức và hiểu được cách tư duy học thuật, những kinh nghiệm thực chiến sẽ quay trở lại và kết hợp với những gì bạn đã học, tạo nên một sự hiểu biết toàn diện và sâu sắc hơn.
Trong hành trình này, hãy luôn giữ tinh thần cầu tiến và đừng ngại hỏi những câu hỏi mà bạn cho là cơ bản. Mọi sự học hỏi đều bắt đầu từ những bước đi nhỏ, và không có gì sai khi bạn phải bắt đầu từ đầu trong một lĩnh vực mới. Kỹ năng “unlearn” sẽ không chỉ giúp bạn tiếp nhận kiến thức mới một cách hiệu quả hơn mà còn giúp bạn phát triển một cách toàn diện, kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa học thuật và kinh nghiệm thực chiến.
Nếu độc giả muốn nghe thêm về topic này, đặc biệt nêu những trường hợp điển hình của việc thực chiến làm hỏng việc hoặc nhờ bỏ qua thực chiến mà đi xa được thì có thể mời TS. Phạm Hiệp – tác giả của bài viết một cốc cafe.
