Tôi vẫn nhớ khoảnh khắc mà người cố vấn ở trường y nói với tôi rằng cô ấy sẽ không viết thư giới thiệu cho tôi trong hồ sơ ứng tuyển chương trình tiến sĩ – bước tiếp theo trong kế hoạch của tôi. “Em quá nhạy cảm”, cô ấy nói. Như thể một điều gì đó thuộc về bản chất con người tôi – một điều mà tôi không thể thay đổi được – khiến tôi không đủ điều kiện cho tương lai mà tôi đã nỗ lực hết mình để có thể đạt được. Lúc đó, tôi thực sự suy sụp. Thành thật mà nói, đã 4 năm trôi qua, tôi đến giờ vẫn cảm thấy đau lòng. Nó như một cú đấm vào bụng, được tung ra bởi một người tôi tôn trọng và tin tưởng. Khoảnh khắc đó đã gieo vào tôi một sự nghi ngờ mà tôi phải mang theo mãi. Nhưng nó cũng thắp lên một tia sáng giúp tôi nhận ra rằng điều mà người khác cho rằng là điểm yếu thực chất lại là một sức mạnh. Dù sức mạnh ấy đi kèm với những thử thách mỗi ngày.
Sau sáu năm khắc nghiệt ở trường y, sức khỏe tinh thần của tôi dần suy giảm mà không ai, kể cả chính tôi, nhận ra cả. Ngay sau khi tốt nghiệp, tôi bước vào chương trình tiến sĩ ở nước ngoài, với mong muốn theo đuổi sự nghiệp kết hợp giữa y học và nghiên cứu, vừa đáp ứng được khía cạnh vị tha của tôi, vừa thỏa mãn niềm say mê đối với sinh lý học và bệnh lý con người. Giai đoạn đó là chuỗi những trải nghiệm đầu tiên của tôi: lần đầu đi máy bay, lần đầu sống xa gia đình và bạn trai của tôi, lần đầu bước vào thế giới nghiên cứu học thuật đầy xa lạ.
Mọi thứ nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát. Tôi lo âu, mất tập trung liên tục, và bị đè ngợp bởi những công việc mà người khác dường như có thể làm dễ dàng – như hút chuyển tiếp hay xử lý động vật thí nghiệm. Tôi thường tỉnh dậy giữa đêm và tin chắc mình đã để tủ ấp tế bào mở, mặc dù đã kiểm tra nó nhiều lần. Căng thẳng tích tụ đến khi tôi chạm đến giới hạn chịu đựng. Tôi chuyển sang nhiều phòng thí nghiệm khác, gần như là bắt đầu lại từ đầu, và cuối cùng bắt đầu nghiêm túc quan tâm tới sức khỏe tinh thần của mình. Vào năm thứ hai chương trình tiến sĩ, tôi gặp bác sĩ tâm thần và được chẩn đoán: rối loạn lưỡng cực loại II.
Sống với bệnh rối loạn lưỡng cực khi đang làm nghiên cứu sinh tiến sĩ đồng nghĩa là sự nhạy cảm không phải là lựa chọn – mà đó là cách tôi cảm nhận và cách tôi sống. Khoa học đáng lẽ ra sẽ phải là điều kích thích và đầy hứng khởi, nhưng với tôi, mỗi thí nghiệm mới lại mang theo những làn sóng căng thẳng và nghi ngờ. Tôi thường lao vào nghiên cứu, cố gắng loại bỏ mọi điều chưa biết – đôi khi đến mức bỏ lỡ cả hạn nộp bài. Người khác nhìn vào và cho rằng tôi đang trì hoãn, và tôi cứ nghe đi nghe lại một thông điệp: “Phải mạnh mẽ lên.” Thế là tôi học cách che giấu những khó khăn của mình, dù có phải giả vờ ổn khi thực sự không ổn. Nhưng kể từ khi bắt đầu điều trị, tôi bắt đầu cảm thấy mình đang tìm được chút ổn định lần đầu tiên.
Rồi đến tháng 10 năm 2023, xung đột nổ ra ở Israel, nơi tôi đang học. Với còi báo động không kích và tiếng máy bay không người lái trên đầu, tôi buộc phải đưa ra quyết định khó khăn mà trở về Serbia. Nhưng trở về lại mang theo nỗi đau khác. Là một người thuộc cộng đồng LGBTQ+ (queer), tôi không cảm thấy an toàn hay được công nhận ở quê hương mình. Sự ổn định vừa mới có của tôi bắt đầu lung lay, và tôi biết mình không thể ở lại. Tôi lại ra đi, lần này đến Đan Mạch – để bắt đầu lại chương trình tiến sĩ ở một nơi tôi có thể sống tự do hơn.
Kể từ khi đến đây, tôi đã tìm ra những cách để hành trình này trở nên bền vững hơn, qua thử nghiệm và sai sót. Theo gợi ý của một người bạn, tôi chụp ảnh và quay video các thí nghiệm của mình, để không phải lo lắng về việc ghi chú hoàn hảo. Tôi học cách tiếp nhận phê bình mà không xem đó là sự công kích cá nhân. Tôi uống thuốc đều đặn và tìm đến sự giúp đỡ khi cần. Quan trọng nhất, tôi tự lên tiếng cho chính mình, nói rõ với người hướng dẫn về những tình huống có thể là thử thách đối với tôi.
Lời nhận xét của người cố vấn về sự nhạy cảm vẫn vang vọng trong tâm trí tôi mỗi khi mọi thứ trở nên khó khăn. Đôi khi tôi tự hỏi liệu cô ấy có đúng không. Nhưng theo thời gian, tôi đã bắt đầu nhìn nhận sự nhạy cảm của mình không còn là điểm yếu. Đó chính là nguồn gốc của sự thấu cảm đã thôi thúc tôi trở thành bác sĩ ngay từ đầu, và cũng là động lực khiến tôi muốn nghiên cứu, muốn hiểu rõ hơn về những bệnh nhân mà tôi sẽ điều trị trong tương lai. Trải nghiệm của chính tôi với một bệnh lý mãn tính đã khiến tôi tin rằng bệnh nhân cần những bác sĩ có thể kết hợp sự chính xác khoa học với sự thực hành đầy lòng trắc ẩn.
Môi trường học thuật cứng nhắc và áp lực cao không dễ dàng với những người như tôi. Nhưng tôi đã mạnh mẽ hơn nhờ học cách bảo vệ sức khỏe tinh thần của mình trong khi vẫn theo đuổi đam mê. Những khó khăn về tâm lý đã buộc tôi phải lắng nghe chính mình, tôn trọng giới hạn bản thân, và tạo không gian cho cảm xúc trong một môi trường thường xem nó là gánh nặng.
Dịch từ Science
