Các tạp chí và ban tổ chức hội nghị có thể hỗ trợ các nhà nghiên cứu nhiều hơn trong việc vượt qua các rào cản ngôn ngữ nhưng trí tuệ nhân tạo có thể khiến nỗ lực này trở nên khó khăn hơn, Tatsuya Amano cảnh báo.
Một ví dụ điển hình là bài báo do Tatsuya Amano đồng tác giả đã bị từ chối thẳng thừng vì trình độ tiếng Anh không đạt chuẩn của tạp chí. Việc một công trình bị từ chối chỉ vì rào cản ngôn ngữ không phải là hiếm. Trên thực tế, nghiên cứu của chính ông cho thấy 38% các nhà nghiên cứu không thông thạo tiếng Anh cũng từng gặp phải tình huống tương tự.
Ban đầu, Amano chỉ nghĩ đó là khó khăn của riêng mình. Chỉ khi chuyển đến Anh làm việc, ông mới nhận ra “đây thực sự không chỉ là vấn đề của tôi, mà là vấn đề của tất cả mọi người”. Nguồn cơn của thực trạng trên bắt nguồn từ việc tiếng Anh không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ của 95% dân số thế giới. Từ đó, một hệ quả nghiêm trọng nảy sinh: khoa học có thể đang bỏ lỡ một kho tàng tri thức đa dạng. “Việc bỏ lỡ sự tham gia của họ,” Amano nhấn mạnh, “đồng nghĩa với việc chúng ta đang cản trở sự tiếp cận với toàn bộ sự đa dạng về quan điểm, ý tưởng và giải pháp, vốn là chìa khóa cho sự đổi mới.”
Để giải quyết tình trạng trên, ông cho rằng các tạp chí có vai trò tiên phong. Một trong những giải pháp là yêu cầu ban biên tập phân biệt rõ ràng giữa chất lượng nội dung khoa học và chất lượng ngôn ngữ khi xét duyệt. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây trên 700 tạp chí cho thấy rất ít nơi áp dụng các biện pháp đó. Bên cạnh vai trò của tạp chí, các hội thảo khoa học cũng có thể đóng góp tích cực. Đơn cử như Đại hội Quốc tế về Sinh học Bảo tồn 2025, nơi Amano và ban tổ chức cung cấp dịch vụ biên tập tiếng Anh bằng AI miễn phí và triển khai chương trình cố vấn để hỗ trợ các nhà khoa học.
Nói về công nghệ, các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) như DeepL hay ChatGPT đang nổi lên như một giải pháp. Chúng có thể giúp ích rất nhiều cho các nhà nghiên cứu không thông thạo tiếng Anh. Nhưng chính AI cũng có thể tạo ra những bất bình đẳng mới. Một trong số đó là rào cản về ngôn ngữ, vì AI không thể hoạt động tốt trên tất cả hơn 7.000 ngôn ngữ toàn cầu. Ngoài ra, chi phí cũng là một vấn đề lớn. Amano chỉ ra rằng một dịch vụ AI tổng hợp nghiên cứu có thể tốn tới 200 đô la Mỹ mỗi tháng, một con số quá sức với nhiều nhà khoa học, đặc biệt là ở các nước Nam bán cầu.
Cuối cùng, Amano tin rằng giải pháp không chỉ nằm ở công nghệ mà còn ở con người. Theo ông, giải pháp cốt lõi ấy đơn giản là “sự quan tâm và thấu hiểu”. Ông gợi ý những người nói tiếng Anh thành thạo hãy thử đặt mình vào tình huống không thể giao tiếp tốt. “Nếu bạn có thể trải nghiệm tình huống đó,” ông kết luận, “bạn có thể thấu cảm hơn, và điều đó có thể tạo ra sự khác biệt rất lớn.”
