Để viết được một bài nghiên cứu chất lượng, chúng ta cần phải nghiên cứu tài liệu, đọc các tài liệu tham khảo được trích dẫn, đọc các bài báo trích dẫn bài đang đọc, và đảm bảo hiểu được toàn bộ. Việc thu thập và đọc tất cả các tài liệu tham khảo và trích dẫn có liên quan thường tiêu tốn nhiều thời gian. Scite hỗ trợ các nhà nghiên cứu tiết kiệm thời gian hơn vào việc đọc và viết, đồng thời nâng cao chất lượng công việc bằng cách trình bày những đánh giá về bài báo.
Scite hỗ trợ đắc lực các nhà nghiên cứu trong quá trình tổng quan tài liệu, bao gồm đánh giá chi tiết bài báo, phân tích cách thức trích dẫn, và tìm kiếm tài liệu nghiên cứu có chủ đề liên quan. Ngoài ra, Scite còn có khả năng giúp xác định những khoảng trống trong nghiên cứu hiện có. Điều này rất quan trọng để định vị nghiên cứu của bạn và chỉ ra những vấn đề chưa được giải quyết mà nghiên cứu của bạn sẽ có thể giải quyết.
Phần 1 của bài Scite – Một công cụ giúp tăng chất lượng tổng quan tài liệu tập trung vào hướng dẫn nhà nghiên cứu sử dụng Scite để nâng cao khả năng tìm kiếm và đánh giá nghiên cứu.
Tìm kiếm các công trình liên quan
Một trong những thách thức lớn nhất của việc tổng quan tài liệu là tìm các bài báo liên quan đến chủ đề nghiên cứu của bạn. Nhưng ngay cả khi bạn tìm thấy các bài báo liên quan, làm sao biết chúng có chất lượng hay không? Phần này sẽ hướng dẫn bạn cách sử dụng Scite để tìm các nghiên cứu chất lượng cao và phù hợp.
Tìm kiếm trong Scite: sắp xếp, lọc trích dẫn và tổng hợp
Điểm khởi đầu của nhiều người dùng Scite là chức năng Tìm kiếm nâng cao. Công cụ này cho phép tìm kiếm và lọc dữ liệu của các ấn phẩm nghiên cứu theo nhiều tiêu chí như tác giả, tiêu đề, tóm tắt, tạp chí, v.v. Một tính năng độc đáo của Scite là khả năng phân loại trích dẫn theo cách chúng đề cập đến một bài báo. Cụ thể, Scite phân biệt trích dẫn ủng hộ, trích dẫn phản đối và trích dẫn đơn thuần. Các trích dẫn này được nhóm lại thành một “huy hiệu” (badge) và nhà nghiên cứu có thể sắp xếp hoặc lọc kết quả tìm kiếm theo số lượng hiển thị trên huy hiệu.
Để bắt đầu tìm kiếm tài liệu trên Scite, nhà nghiên cứu có thể sử dụng chức năng “Tìm kiếm nâng cao” theo chủ đề. Sau đó, bạn có thể sắp xếp kết quả tìm kiếm theo loại trích dẫn. Ví dụ, bạn có thể tìm kiếm các nghiên cứu được ủng hộ nhiều nhất về “Giáo dục Đại học” hoặc các nghiên cứu bị phản đối nhiều nhất về “Giáo dục Đại học”.
Có thể thấy nhiều nghiên cứu có cả trích dẫn ủng hộ và phản đối với số lượng cao! Điều này khá phổ biến bởi một ấn phẩm khoa học thường bao gồm nhiều kết quả khác nhau. Một bài báo có tính ảnh hưởng cao thường được các nghiên cứu khác trích dẫn với nhiều mục đích: một số nghiên cứu ủng hộ một phần nội dung, trong khi số khác lại đưa ra những lập luận trái ngược với một số tuyên bố của bài báo. Đây là những nghiên cứu tuyệt vời để tham khảo sau này khi bạn phân tích chuyên sâu tài liệu, vì các trích dẫn đa dạng sẽ giúp bạn hiểu rõ thêm các yếu tố thú vị về một nghiên cứu. Nếu bạn chỉ muốn tìm các bài báo nhận được trích dẫn ủng hộ hoặc phản đối, bạn có thể sử dụng bộ lọc trích dẫn để kiểm soát số lượng trích dẫn theo từng loại xuất hiện trong kết quả tìm kiếm.
Cuối cùng, một cách tuyệt vời khác để tìm kiếm tài liệu trên Scite là sử dụng bộ lọc tổng hợp (aggregation filters). Bộ lọc này giúp nhà nghiên cứu xác định những tác giả nổi bật trong lĩnh vực nghiên cứu. Bằng cách tìm ra nhóm người này, chúng ta sẽ biết ai là người cần chú ý trong quá trình tổng hợp tài liệu và ấn phẩm của ai cần nghiên cứu sâu hơn.
Lưu trữ và cập nhật bài báo trong Scite
Sau khi tìm thấy một vài bài báo thú vị, bạn có thể lưu chúng trong Scite theo nhiều cách. Cách hiệu quả nhất là thêm chúng vào bảng điều khiển (dashboard). Bằng cách này, bạn có thể lưu bài báo để sử dụng sau này, nhận thông báo khi những bài báo này được trích dẫn, và xem tổng hợp dữ liệu của scite về những bài báo ấy. Ngoài ra, nếu kết quả tìm kiếm của bạn phù hợp, bạn có thể tạo bảng điều khiển từ chính kết quả đó. Bảng điều khiển này sẽ giúp bạn cập nhật thông tin khi bài báo được tìm kiếm nhiều hơn hoặc các bài báo trong kết quả tìm kiếm nhận được trích dẫn mới.
Xâu chuỗi trích dẫn
Bây giờ bạn đã tìm được một số ấn phẩm liên quan đến chủ đề nghiên cứu. Bước tiếp theo là xem báo cáo Scite của chúng. Báo cáo Scite chứa các trích dẫn, cho bạn biết nội dung được đề cập trong một bài báo khác về ấn phẩm của bạn (phần được nói về ấn phẩm), và tài liệu tham khảo (phần ấn phẩm nói về các bài báo khác). Xâu chuỗi trích dẫn là một phương pháp hiệu quả để khám phá các tài liệu nghiên cứu liên quan. Phương pháp này gồm hai hướng chính:
- Đi thuận chuỗi trích dẫn (forward chaining): Tìm kiếm các bài báo đã trích dẫn một ấn phẩm cụ thể.
- Đi ngược chuỗi trích dẫn (backward chaining): Tìm kiếm các bài báo được một ấn phẩm cụ thể trích dẫn.
Nhà nghiên cứu có thể lặp lại quá trình này nhiều lần cho đến khi không còn trích dẫn hoặc tài liệu tham khảo nào mới để khám phá. Bên cạnh đó, Scite còn hỗ trợ tính năng đồng trích dẫn (co-cites), giúp tìm các bài báo thường được trích dẫn cùng nhau.
Hướng dẫn dưới đây sẽ giới thiệu cách sử dụng các khái niệm trên để thu thập những ý kiến phản biện về một số, từ đó đưa vào phần tổng quan tài liệu.
Đi thuận chuỗi trích dẫn (forward chaining)
Một trong những giá trị cốt lõi của Scite là khả năng phân tích cách thức trích dẫn một ấn phẩm. Bằng cách xem ai đang trích dẫn bài báo bạn đang nghiên cứu, Scite giúp bạn tìm thấy các tài liệu liên quan khác trong cùng lĩnh vực. Tuy nhiên, chúng ta không thể hoàn toàn tin tưởng vào nội dung của trích dẫn. Vậy làm thế nào để đánh giá chất lượng của bài báo trích dẫn và mức độ tin cậy của sự ủng hộ hoặc phản bác? Chúng ta có thể dựa vào “huy hiệu” (badge) của bài báo trích dẫn. Nếu “huy hiệu” của bài báo được trích dẫn cho thấy nó không nhận được trích dẫn ủng hộ hoặc bị phản đối (xem Ảnh 4), thì cần phải thận trọng với tuyên bố được đưa ra.
Ngược lại, nếu “huy hiệu” cho thấy sự ủng hộ cao, bạn vẫn nên cẩn trọng với các tuyên bố đó và đọc kỹ nội dung, nhưng đây có thể là dấu hiệu cho thấy bài báo chất lượng cao. Ngoài ra, bạn nên nhấp vào “huy hiệu” (xem Ảnh 5) để xem nội dung của các phản đối hoặc kết quả đối lập.
Bằng cách lần theo các trích dẫn của trích dẫn (giống như truy tìm nguồn gốc vậy), chúng ta có thể thu thập được chuỗi tranh luận và lập luận khoa học, qua đó hiểu được tình hình nghiên cứu mới nhất trong lĩnh vực bạn quan tâm. Ngoài ra, nhà nghiên cứu cũng có thể lưu các bài báo này để đọc thêm về các tài liệu nghiên cứu gần đây.
Đi ngược chuỗi trích dẫn (backward chaining)
Về bản chất, đi ngược và đi thuận chuỗi trích dẫn đều hoạt động tương tự nhau, nhưng thay vì tập trung vào trích dẫn, chúng ta sẽ xem xét chất lượng của tài liệu tham khảo. Điều này quan trọng bởi một nghiên cứu có thể trích dẫn một tài liệu tham khảo then chốt để chứng minh phương pháp, kết quả hoặc lập luận của họ. Vấn đề là liệu tài liệu tham khảo đó có đáng tin cậy không. Trong trường hợp xấu nhất, một ấn phẩm có thể tham khảo thứ gì đó đã bị rút lại, gỡ bỏ hoặc bị tranh cãi gay gắt, cho thấy nền tảng của nghiên cứu đó có thể có vấn đề. Nhà nghiên cứu có thể đưa những vấn đề này vào bài tổng quan tài liệu của mình hoặc thảo luận về cách một ấn phẩm có thể đã bỏ qua một số vấn đề này trong phân tích chuyên sâu.
Tìm kiếm chuỗi trích dẫn (tìm các bài báo được trích dẫn cùng nhau)
Cuối cùng, một trong những phương pháp mạnh mẽ nhưng ít được chú ý để tìm kiếm tài liệu là tìm kiếm các bài báo được trích dẫn cùng nhau (co-citations). Đây là những tài liệu tham khảo hoặc trích dẫn được các ấn phẩm khác cùng trích dẫn, có thể cho thấy các tài liệu này có kết quả tương tự, hoặc có thể bị chỉ trích theo cách tương tự. Thông tin trích dẫn của Scite là cách mạnh mẽ nhất để khám phá và đánh giá các bài báo được trích dẫn cùng nhau vì chúng cho phép bạn xem chúng trong bối cảnh. Trong Ảnh 8, chúng ta thấy rằng công trình được trích dẫn đang đề cập (tài liệu tham khảo # 33) được ủng hộ, đồng thời tài liệu tham khảo #32 và #68 cũng được ủng hộ. Trong một thông tin trích dẫn khác trong ví dụ này, chúng ta có thể thấy nhiều bài báo được trích dẫn cùng nhau hơn, điều này có thể giúp chúng ta bổ sung cho tổng hợp tài liệu của mình.
Phần 2 của bài Scite – Một công cụ giúp tăng chất lượng tổng quan tài liệu tập trung vào hướng dẫn nhà nghiên cứu đi sâu vào việc phân tích những đánh giá về bài báo và xác định khoảng trống nghiên cứu
Lược dịch từ Scite Blog
