Nhóm tác giả Minh Hieu Nguyen (Trường Đại học Giao thông Vận tải), Duy Quy Nguyen-Phuoc (Đại học Đà Nẵng), Nguyen An Ngoc Nguyen (Đại học Griffith) và Oscar Oviedo-Trespalacios (Đại Học Công Nghệ Delft) đã có nghiên cứu về đề tài Distracted on duty: A theory-based exploration of influences leading to mobile phone distracted riding among food delivery workers được công bố trên tạp chí Accident Analysis and Prevention. Đây là tạp chí được SSCI chỉ mục và thuộc nhóm tạp chí Q1 Scopus.
Sử dụng điện thoại khi đang lái xe (Mobile Phone Use While Riding – MPUWR) là một trong những yếu tố gây xao nhãng phổ biến nhất trên đường và có liên quan đến nhiều vụ va chạm và thương tích. Đặc biệt, với nhóm nhân viên giao đồ ăn, điện thoại di động đóng vai trò là giao diện chính giữa họ và thuật toán cung cấp dịch vụ định vị, thông tin đơn đặt hàng và giao tiếp với cửa hàng hay khách hàng. Vì vậy, việc sử dụng điện thoại là cần thiết, và sử dụng điện thoại khi lái xe là hành vi rủi ro phổ biến trong nhóm này.
Đã có những nghiên cứu về sử dụng điện thoại khi lái xe trên đường, tuy nhiên, vẫn còn thiếu lý thuyết cụ thể liên quan đến yếu tố công việc trong các nghiên cứu đề tài này trên nhóm nhân viên giao đồ ăn. Trong bối cảnh đó, nhóm tác giả đã đề xuất một khung lý thuyết sử dụng Mô hình nhu cầu – nguồn lực công việc (Job demands-resources model), các đặc điểm kinh tế – xã hội cũng như quá trình làm việc để kiểm tra các yếu tố quyết định MPUWR. Với mỗi thành tố trên, nhóm tác giả đặt ra giả thuyết rằng chúng đều có mối quan hệ chặt chẽ với tần suất sử dụng điện thoại di động.
Nghiên cứu sử dụng Mô hình cấu trúc bình phương nhỏ nhất từng phần (Partial Least Square Structural Equation Modelling – PLS-SEM) để kiểm tra các giả thuyết được đặt ra và Mạng thần kinh nhân tạo (Artificial Neural Network – ANN) để xem xét mối quan hệ phi tuyến tính giữa các biến. Cơ sở dữ liệu được thu từ bảng khảo sát 558 nhân viên giao hàng tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh trong thời kì Covid-19, khi mua sắm điện tử và kéo theo đó là dịch vụ giao hàng có sự tăng trưởng đáng kể.
Kết quả nghiên cứu xác nhận mối quan hệ của tám cấu trúc với tần suất sử dụng điện thoại di động. Trong Mô hình nhu cầu – nguồn lực công việc, các thành tố Rủi ro về sự an toàn (Safety risk), Sự tự chủ trong công việc (Work autonomy) và Phần thưởng (Rewards) khuyến khích hành vi sử dụng điện thoại khi lái xe, trong khi Hỗ trợ xã hội ở cấp độ tổ chức (Social support) dường như giảm bớt nó. Thái độ chấp nhận rủi ro (Risk-taking attitude) cũng có ảnh hưởng đến tần suất sử dụng điện thoại di động của những người giao hàng. Với các đặc điểm nhân khẩu học, tình trạng di cư có tương quan nghịch với MPUWR, trong khi thu nhập cao có tương quan thuận với hành vi này. Điều thú vị là, trong quá trình làm việc, những nhân viên giao hàng từng bị cảnh sát phạt trước đây có xu hướng sử dụng điện thoại di động thường xuyên hơn. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng chỉ ra Rủi ro về sự an toàn, Thái độ chấp nhận rủi ro và Sự tự chủ trong công việc là 3 yếu tố dự báo quan trọng nhất về tần số MPUWR.
Bên cạnh việc đề xuất và tiếp cận một khung lý thuyết để điều tra hành vi sử dụng điện thoại di động của nhân viên giao đồ ăn, những phát hiện này cũng trình bày những hiểu biết có giá trị về các yếu tố quan trọng cần giải quyết để tối ưu hóa môi trường làm việc, nhằm mục đích giảm tần suất sử dụng điện thoại của nhân viên giao hàng, từ đó nâng cao sự an toàn của họ và của những người tham gia giao thông khác.
Chi tiết nghiên cứu:
Nguyen, M. H., Nguyen-Phuoc, D. Q., Nguyen, N. A. N., & Oviedo-Trespalacios, O. (2024). Distracted on duty: A theory-based exploration of influences leading to mobile phone distracted riding among food delivery workers. Accident Analysis and Prevention, 202(107538).
