Danh sách Nhà nghiên cứu được trích dẫn cao (Highly Cited Researchers) năm 2023 của Clarivate công nhận 6.849 nhà nghiên cứu có ảnh hưởng tại các trường đại học, viện nghiên cứu và tổ chức thương mại trên khắp thế giới, những người đã chứng tỏ được tầm ảnh hưởng đáng kể và rộng rãi thông qua số lượng trích dẫn các công trình của họ. Trong đó, có 4 nhà khoa học đang công tác tại Việt Nam được ghi nhận.
Ngoài các thông tin đáng chú ý về thành tích của các quốc gia, cơ sở và cá nhân nhà khoa học, con số hơn 1000 nhà nghiên cứu bị loại khỏi danh sách chính thức của năm nay thu hút nhiều thảo luận về đạo đức khoa học trong giới học thuật.
Các nhà nghiên cứu được lựa chọn trong danh sách là những cá nhân có nhiều bài báo được trích dẫn cao. Những bài báo này nằm trong top 1% được trích dẫn cao nhất trong lĩnh vực của họ xét trong vòng 10 năm, dựa trên dữ liệu của Web of Science.
Nhóm nội bộ của Viện Thông tin Khoa học (Institute for Scientific Information – ISI) đầu tiên sẽ chọn ra một danh sách ứng viên sơ bộ dựa trên Chỉ số Khoa học Thiết yếu ( Essential Science Indicators – ESI) – công cụ phân tích giúp xác định các nghiên cứu có hiệu suất trích dẫn cao nhất trong các danh mục lõi của Web of Science.
Để đảm bảo tính nghiêm ngặt tối đa, danh sách này tiếp tục được gạn lọc thông qua các bộ lọc định tính để phát hiện các điểm bất thường như hiện tượng siêu tác giả quá mức (extreme hyper authorship – có quá nhiều tác giả cho một bài báo ở mức độ bất thường), tự trích dẫn quá mức hoặc các hành vi trích dẫn nhóm bất thường lặp đi lặp lại. Các bước tuyển chọn này khiến hơn 1.000 nhà nghiên cứu bị loại khỏi danh sách cuối cùng.
Cụ thể hơn, ở bước 2, nhóm chuyên gia sẽ loại bỏ các bài báo: có trên 30 tác giả; đứng tên tác giả nhóm (group authorship) theo định nghĩa của nhà xuất bản; có tác giả là cá nhân bị tổ chức, cơ quan, nhà xuất bản và quỹ tài trợ phát hiện là có các hành vi trái đạo đức khoa học; có vấn đề về tính liêm chính đã được chỉ ra bởi một nguồn đáng tin cậy.
Ở bước 3, nhóm chuyên gia tiếp tục xem xét các vấn đề như: siêu tác giả quá mức; bài báo có mức độ tự trích dẫn bất thường; bài báo có hiện tượng đồng trích dẫn bất thường; bài báo có mức độ trích dẫn bất thường từ các đồng tác giả; bài báo có dấu hiệu xuất bản bất thường như đạo văn, chứa các cụm từ xuyên tạc (tortured phrases), tài liệu tham khảo giả mạo.
David Pendlebury, người đứng đầu bộ phận phân tích nghiên cứu của ISI, cho biết: “Khi nhu cầu về dữ liệu chất lượng cao từ các nguồn được lựa chọn nghiêm ngặt ngày càng trở nên quan trọng, chúng tôi đã điều chỉnh và phản ứng với những những tiến bộ công nghệ cũng như những thay đổi trong bối cảnh xuất bản… Giống như việc chúng tôi đã áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt và tiêu chí lựa chọn minh bạch để xác định các tạp chí đáng tin cậy, chúng tôi đã nâng cao chính sách đánh giá và tiêu chí lựa chọn cho chương trình ‘Nhà nghiên cứu được trích dẫn cao’ hàng năm của mình để giải quyết những thách thức của tình trạng các hồ sơ học thuật ngày càng phức tạp và thiếu trong sạch.”
