Ngoài đối tượng học viên chính là các học viên sau đại học, nghiên cứu viên, giảng viên trẻ, tại Chương trình Research Coach in Social Sciences (RCISS), thi thoảng chúng tôi cũng có 1 vài lớp đặc biệt dành cho đối tượng là học sinh trung học phổ thông có dự định đi du học ở bậc đại học. Các lớp này được thực hiện chủ yếu trên cơ sở hợp tác giữa RCISS và Trung tâm tư vấn Du học IvyPrep tại Hà Nội. Cũng có 1 vài lớp nhỏ được thực hiện theo yêu cầu của 1 số nhóm nhỏ phụ huynh (cũng là bạn hoặc đồng nghiệp của tôi). Các lớp đầu tiên được tiến hành vào giai đoạn 2018, 2019; sau đó vì Covid nên trong giai đoạn 2020 – 2022 không tổ chức được lớp nào; đến 2023 chúng tôi lại bắt đầu mở lại lớp học này. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ chia sẻ kinh nghiệm của bản thân trong quá trình tổ chức và vận hành các lớp học này.
Nội dung chương trình
Nội dung chương trình hướng dẫn học sinh trung học phổ thông nghiên cứu khoa học thường bao gồm 2 phần: đào tạo và dự án nghiên cứu. Trong đó, hợp phần đào tạo bao gồm các nội dung sau đây:
- Hiểu về hệ thống xuất bản khoa học
- Các khái niệm cơ bản trong nghiên cứu khoa học
- Đạo đức trong nghiên cứu khoa học
- Trích dẫn tài liệu khoa học
- Quy trình tiến hành nghiên cứu
- Kỹ năng đọc bài báo khoa học
- Kỹ năng viết học thuật
Tùy vào lớp học, có thể tiến hành các nội dung trên từ 4-10 buổi. Nếu lớp học chỉ có 4 buổi, 1 số hợp phần sẽ được cắt bớt khi giảng dạy trực tiếp, học sinh xem bài giảng thu hình từ trước online. Với lớp học đủ 10 buổi, phần nội dung thực hành được tăng cường. Về hình thức học, có thể thực hiện offline hoặc online qua Zoom tùy tình hình thực tế.
Trong hợp phần dự án nghiên cứu, học sinh sẽ được xếp theo các nhóm từ 1-3 người để cùng với đội ngũ giảng viên/huấn luyện viên tham gia 01 dự án nghiên cứu cụ thể theo các bước sau đây:
- Xác định chủ đề nghiên cứu
- Lên danh sách các bài báo tham khảo chính, phân công cho các thành viên đọc. Trong quá trình đọc, có thể bổ sung các bài báo mới
- Dựng đề cương chi tiết bài viết, phân công cho các thành viên chắp bút từng phần
- Hoàn thành bản thảo bài viết và hội thảo báo cáo kết quả (nếu có)
Bản thảo bài viết sẽ được chúng tôi đưa lên các trang tài liệu học thuật dạng working papers/preprint được Google Scholar chỉ mục như osf, SSRN, researchgate …. Dưới đây là kết quả 1 số bài viết tiêu biểu đã được hoàn thành:
- Nguyen, A. L., Pham, D. N. K., & Nguyen, L. C. (2023). Exploring the Prospects of Artificial Intelligence Application in the Healthcare Area. SSRN 4663201. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4663201
- Nguyen, H. A., Nguyen, M. H., & Duc, L. M. B. (2023). Current Trends In The Establishment Of International Branch Campuses In Asia. EdArxiv. https://doi.org/10.35542/osf.io/sxt4v
- Dang, L. (2019, October 21). Investigating effects of faith-based spirituality on mental distress recovery of Vietnamese patients. RCISS-0919-04. OSF Preprints. https://doi.org/10.31219/osf.io/752gw
- Tran, D. (2019, September 6). New Product development: An analysis of two small and medium enterprises in Vietnam. RCISS-0919-02. OSF Preprints. https://doi.org/10.31219/osf.io/3uk7t
Hầu hết các học viên của khóa hướng dẫn đều có mục tiêu du học và khóa học đã giúp các em có được các sản phẩm đầu ra cụ thể, góp phần tăng thế mạnh “độc bản” trong hồ sơ du học. Bên cạnh đó, việc đội ngũ giảng viên/huấn luyện viên của RCISS có cơ hội làm việc trực tiếp với các học sinh trong 1 khoảng thời gian dài sẽ giúp thầy-trò hiểu nhau hơn, và vì vậy khi viết thư giới thiệu (Letter of Recommendation) sẽ có “sức nặng” hơn, chân thực hơn.
Trong phần tiếp theo, chúng tôi sẽ chia sẻ về những thuận lợi và khó khăn trong quá trình tổ chức và vận hành các lớp học này.
Thuận lợi
Thuận lợi đầu tiên là ý thức và nhận thức của phụ huynh và học sinh về tầm quan trọng của nghiên cứu khoa học đã được nâng cao. Điều này một phần là bởi nhiều trường đại học đã đưa tiêu chí kinh nghiệm/thành tích nghiên cứu khoa học trong quá trình xét tuyển nhập học và học bổng. Một phần khác là bởi nhiều phụ huynh hiện nay đã có trình độ cao, cũng đã từng du học ở nước ngoài nên nhìn nhận về nội dung này cũng đúng hơn. Thuận lợi thứ 2 là trình độ tiếng Anh của học sinh ngày càng được nâng cao, một số nội dung liên quan cũng đã được biết trước ít nhiều trong quá trình ôn thi IELTS hoặc SAT. Thậm chí, với nội dung luyện kỹ năng viết, đào tạo học sinh trung học phổ thông còn thuận lợi hơn đào tạo giảng viên trẻ.
Khó khăn
Khó khăn đầu tiên là học sinh quá bận với nhiều lịch học chính khóa, học thêm, chuẩn bị hồ sơ du học nên đôi khi không theo học đầy đủ ở hợp phần đào tạo hoặc không đảm bảo tiến độ ở hợp phần dự án nghiên cứu. Bên cạnh đó, trong các ưu tiên thì học sinh sẽ ưu tiên việc thi IELTS, SAT … hơn là tham gia nghiên cứu khoa học. Nhiều học sinh đã có điểm IELTS, điểm SAT nhưng lại muốn thi lại để cải thiện điểm, vì vậy, hoạt động nghiên cứu khoa học sẽ không được ưu tiên và đầu tư thời gian đúc mức.
Khó khăn thứ hai là phong cách học thụ động của học sinh vốn đã ăn sâu từ lâu, quen học theo kiểu giải đề bài, vấn đề do người khác giao; thiếu tính chủ động trong khi bản chất của nghiên cứu khoa học lại đòi hỏi người nghiên cứu phải tìm tòi, khám phá, chủ động. Trong quá trình hướng dẫn học sinh trong các dự án nghiên cứu, đội ngũ giảng viên của chúng tôi thường xuyên phải đứng trước lựa chọn khó khăn: hoặc là chỉ luôn vấn đề cho học sinh để xử lý hay đề yên cho học sinh tự trải nghiệm, tự phát hiện và giải quyết vấn đề, giảng viên chỉ đóng vai trò phản biện, tư vấn khi cần. Chỉ luôn thì dự án hoàn thành nhanh, nhưng học sinh khi đó lại mất cơ hội tự tìm tòi để trải nghiệm nghiên cứu thật; còn chờ để học sinh tự xử lý thì lại có nguy cơ bị chậm tiến độ.
Khó khăn thứ ba là một số phụ huynh đôi khi có tư tưởng hơi “thực dụng”, có một số kỳ vọng “phi thực tế” như làm sao kết quả của dự án nghiên cứu phải đăng được trên tạp chí quốc tế. Chúng tôi không nghĩ là học sinh trung học phổ thông thì không thể công bố được tạp chí quốc tế, nhưng chúng ta cũng cần ý thức được rằng với một dự án chỉ vài tháng, trên nền tảng đào tạo vài buổi học thì rất khó để một học sinh có thể hoàn thành được một phần của một nghiên cứu trình độ của nhà khoa học chứ chưa nói đến một công trình khoa học hoàn chỉnh. Còn nếu các giảng viên hỗ trợ quá sâu thì sẽ làm “hỏng” kết quả nghiên cứu của học sinh. Việc này cũng tương tự như việc các giáo viên dạy không nên can thiệp để hoàn thiện giúp bức tranh vẽ cho trẻ mầm non vậy. Tư tưởng “thực dụng” này của phụ huynh xuất phát từ nhầm tưởng rằng việc có công trình khoa học được công bố sẽ làm hồ sơ học bổng của con mình đẹp hơn, cạnh tranh hơn. Trong thực tế, tất cả các hội đồng xét duyệt học bổng đều có người là giảng viên đại học và cũng từng làm nghiên cứu, họ quá hiểu bản chất của việc này nên không dễ “qua mặt” họ một cách đơn giản.
Lời kết
Học sinh trung học phổ thông có điều kiện được học và bước đầu tập dượt nghiên cứu khoa học là hoạt động có nhiều ý nghĩa. Ý nghĩa của việc này không chỉ ở phương diện ngắn hạn trước mắt, đó là giúp nâng cao sức cạnh tranh trong quá trình xin học bổng. Ý nghĩa của việc này còn ở phương diện dài hạn, mà theo đó, học sinh sẽ được đào tạo bài bản hơn, chuẩn bị tốt hơn cho những năm tháng học đại học và sau đại học sau này. Tuy vậy, để hoạt động này thực sự hiệu quả và ý nghĩa, rất cần sự phối hợp và chung tầm nhìn, chung nguyên tắc, chung giá trị giữa giảng viên, phụ huynh, học sinh và đơn vị tổ chức (trung tâm tư vấn du học). Bài viết này mong muốn đưa ra rõ ràng hơn, cụ thể hơn góc nhìn, quan điểm và kinh nghiệm của đội ngũ giảng viên/huấn luyện viên chúng tôi với mong muốn sẽ tiếp tục tổ chức được các khóa đào tạo cũng như các chương trình nâng cao năng lực nghiên cứu tốt hơn, hiệu quả hơn cho học sinh trong tương lai.
Dự kiến khóa hướng dẫn học sinh trung học phổ thông (tập) nghiên cứu khoa học tiếp theo sẽ được RCISS và Trung tâm tư vấn Du học IvyPrep tổ chức khai giảng vào giữa tháng 1/2024. Các phụ huynh và các em học sinh quan tâm có thể liên hệ với đội ngũ của chúng tôi hoặc IvyPrep để được hỗ trợ
Tham khảo thông tin tại đây
