Một báo cáo mới cho thấy Trung Quốc đang dẫn đầu trong lĩnh vực nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI), mặc dù Mỹ đã áp đặt nhiều hạn chế trong việc xuất khẩu chip máy tính quan trọng sang nước này.
Theo phân tích cơ sở dữ liệu Dimensions, số lượng bài báo khoa học liên quan đến AI đã tăng mạnh, từ chưa đến 8.500 bài vào năm 2000 lên hơn 57.000 bài vào năm 2024. Riêng các nhà nghiên cứu tại Trung Quốc đã công bố 23.695 bài về AI trong năm 2024, vượt xa tổng số bài từ Mỹ (6.378), Anh (2.747) và Liên minh châu Âu (10.055) cộng lại.
Ông Daniel Hook, Giám đốc điều hành của công ty Digital Science – đơn vị sở hữu cơ sở dữ liệu Dimensions – viết trong báo cáo: “Ảnh hưởng của Mỹ trong nghiên cứu AI đang giảm sút, trong khi Trung Quốc hiện đang chiếm ưu thế rõ rệt.” Ông cũng cho rằng cuộc đua về AI có tầm quan trọng lớn, vì “bên nào sở hữu công nghệ AI tốt nhất sẽ có lợi thế cạnh tranh trong nhiều lĩnh vực.” Cuộc cạnh tranh này đã mang tính chất địa chính trị.
Tiêu đề của báo cáo đề cập đến sự thành công bất ngờ của startup AI Trung Quốc có tên là DeepSeek. Theo Hook, sự phát triển của DeepSeek cho thấy nhận định lâu nay rằng Mỹ đi trước Trung Quốc 10 năm trong lĩnh vực AI là không còn đúng nữa. Mô hình ngôn ngữ lớn V3 của DeepSeek, ra mắt tháng 12/2024, đạt nhiều tiêu chuẩn chất lượng tương đương với các mô hình AI của Mỹ, nhưng chi phí phát triển lại thấp hơn nhiều.
Số lượng công bố khoa học lớn cũng kéo theo kỷ lục mới về số lượng đăng ký bằng sáng chế. Năm 2024, các nhà nghiên cứu Trung Quốc nộp 35.423 đơn xin cấp bằng sáng chế liên quan đến AI – gấp hơn 13 lần so với tổng số 2.678 đơn của Mỹ, Anh, Canada, Nhật Bản và Hàn Quốc cộng lại.
Nghiên cứu cũng cho thấy Trung Quốc ngày càng độc lập hơn trong nghiên cứu AI. Trong những năm gần đây, các nhà khoa học từ Mỹ, Anh và EU thường hợp tác với nhà nghiên cứu Trung Quốc hơn là với nhau. Tuy nhiên, các tác giả Trung Quốc lại có tỷ lệ hợp tác quốc tế thấp nhất trong bốn khu vực. Hook kết luận: “Trung Quốc ngày càng ít phụ thuộc vào nghiên cứu từ các nước khác, trong khi các nước khác lại ngày càng phụ thuộc vào nền tảng nghiên cứu của Trung Quốc.”
Sự hợp tác quốc tế có thể còn giảm thêm trong tương lai khi lực lượng nghiên cứu AI của Trung Quốc ngày càng trưởng thành. Theo báo cáo, Trung Quốc hiện có khoảng 30.000 nhà nghiên cứu AI ở mọi độ tuổi (kể cả sinh viên đại học), trong khi con số này ở Mỹ chỉ khoảng 10.000. Đặc biệt, lực lượng AI của Trung Quốc còn rất trẻ. Hook cho rằng: “Với một lực lượng lao động trẻ, năng động và được đào tạo tốt về AI, chúng ta có thể kỳ vọng Trung Quốc sẽ có nhiều đột phá mới như DeepSeek trong thời gian tới.”
