Chính phủ Trung Quốc đã tiến hành một cuộc đánh giá quy mô toàn quốc về hành vi sai phạm trong nghiên cứu như một động thái phản hồi vụ việc Hindawi rút lại (retract) hàng nghìn bài báo của các tác giả Trung Quốc. Trung Quốc có tỷ lệ bài báo bị rút cao nhất toàn cầu, bao gồm cả các bài kỷ yếu hội nghị, vượt quá 20 trên 10.000 bài báo. Hindawi, một công ty con của Wiley, đã rút lại hơn 8000 bài báo liên quan đến một đồng tác giả người Trung Quốc vào năm 2023. Con số kỷ lục này đã khiến Wiley thông báo rằng họ sẽ ngừng sử dụng thương hiệu Hindawi và xếp các tạp chí vào phần còn lại của danh mục đầu tư của mình.
Là một phần của quá trình đánh giá, Bộ giáo dục Trung Quốc sẽ yêu cầu các trường đại học ghi nhận tất cả các trường hợp bài báo bị rút và báo cáo mọi hành vi sai trái. Các trường đại học sẽ phải lập một danh sách toàn diện nêu chi tiết tất cả các bài báo học thuật được công bố trên cả các tạp chí tiếng Anh và tiếng Trung trong ba năm qua và lý do chúng bị rút.
Chính phủ Trung Quốc lo ngại rằng số lượng bài báo bị rút ngày càng lớn đang làm tổn hại đến danh tiếng học thuật của họ. Theo báo cáo do Bộ khoa học và công nghệ Nhật Bản công bố, năm 2022, Trung Quốc dẫn đầu thế giới về sản lượng nghiên cứu khoa học và nghiên cứu “tác động cao”, chiếm 23,4% sản lượng nghiên cứu của thế giới. Tuy nhiên, phân tích do Nature thực hiện lại tiết lộ rằng đã có tới gần 17.000 thông báo rút bài trên các bài báo có tác giả đang công tác tại Trung Quốc kể từ tháng 1 năm 2021.
Các “xưởng sản xuất bài báo” (paper mill) – tức các cơ sở kinh doanh bất hợp pháp tập hợp các bài báo kém chất lượng hoặc giả mạo một nghiên cứu thực sự và sau đó bán vị trí tác giả – là mối đe dọa thực sự đối với tính trung thực của nghiên cứu và độ tin cậy của hồ sơ khoa học. Trung Quốc là thị trường lớn của những loại bài báo giả này và phần lớn việc rút lại hàng loạt là kết quả của việc phát hiện ra các xưởng sản xuất bài báo. Một phần lý do gây ra vấn đề này đến từ các chính sách khen thưởng của chính phủ Trung Quốc, trong đó số lượng công bố của một nhà khoa học đi kèm với việc được thăng chức hoặc thưởng tiền. Các nhà xuất bản có thể gặp khó khăn trong việc loại bỏ tất cả các bài báo giả mạo và do đó số lượng các bài báo này thường không được báo cáo đầy đủ.
Cuộc điều tra lớn nhất từ trước đến nay
Mặc dù trước đây tại Trung Quốc đã diễn ra các cuộc điều tra về tình trạng hàng loạt bài báo bị rút, thì đây là lần đầu tiênnó được thực hiện trên quy mô lớn và đồng thời trên tất cả các cơ sở học thuật. Người phát ngôn của Wiley khi trao đổi với Chemistry World đã nói rằng: “Chúng tôi ghi nhận nỗ lực này của chính phủ Trung Quốc trong việc giải quyết vấn đề này trên quy mô lớn và chúng tôi khuyến khích tất cả các bên liên quan xem xét kỹ lưỡng các động cơ đằng sau những thách thức về tính liêm chính trong nghiên cứu này”. Tuy nhiên, thời hạn nộp báo cáo của các trường đại học là ngay sau Tết Nguyên Đán và kỳ nghỉ đông, nên tính ra các trường đại học chỉ được cho khoảng 3 tháng để hoàn thành báo cáo này.
Fei Shu, nhà tư vấn nghiên cứu tại Đại học Điện tử Hàng Châu cho rằng, việc thưởng tiền cho công bố khoa học khiến mục đích của làm nghiên cứu không còn là nâng cao kiến thức, mà là để thăng tiến và kiếm tiền. Bộ đã nhấn mạnh tính nghiêm trọng của biện pháp này với các hình phạt đối với các nhà nghiên cứu không khai báo các bài báo bị rút lại kèm theo lời giải thích, chẳng hạn như thao túng hình ảnh hoặc sai sót trung thực. Mặc dù hình phạt cho việc không tuân thủ chưa được công bố, nhưng các hậu quả trước đó đối với hành vi sai phạm đã bao gồm cắt giảm lương, rút tiền thưởng và giáng chức. Shu nghi ngờ về tính hiệu quả của những biện pháp ngăn chặn này khi nói rằng “giải pháp duy nhất là xây dựng một hệ thống đánh giá nghiên cứu mới trên cơ sở giá trị chứ không phải đếm số lượng công bố”.
Bộ chưa cho biết họ sẽ làm gì với những phát hiện này. Shu cho biết thêm: “Nếu [Bộ giáo dục] không yêu cầu thêm hành động nào, nó sẽ bị lãng quên sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán”.
Lược dịch từ Chemistry World
