Ủy ban Đạo đức Xuất bản (COPE), Danh mục Tạp chí Truy cập Mở (DOAJ), Hiệp hội Xuất bản Học thuật Truy cập Mở (OASPA), và Hiệp hội Các Biên tập viên Y khoa Thế giới (WAME) là những tổ chức học thuật đã hợp tác để xác định các nguyên tắc minh bạch và thực hành tốt nhất cho các ấn phẩm học thuật. Đây là bản dịch phiên bản thứ tư của tài liệu đang trong quá trình hoàn thiện (xuất bản ngày 15 tháng 9 năm 2022).
Nguyên tắc Minh bạch và Thực hành Tốt nhất trong Xuất bản Học thuật nên áp dụng cho tất cả các nội dung đã xuất bản, bao gồm cả số đặc biệt và kỷ yếu hội thảo. Khi các thực hành thực tiễn bị lệch so với các tiêu chuẩn đã nêu, các biên tập viên phải công khai thông báo quy trình mà tạp chí đang theo đuổi.
Các nguyên tắc này cũng công nhận rằng các nhà xuất bản và biên tập viên có trách nhiệm thúc đẩy khả năng tiếp cận, sự đa dạng, công bằng và bao gồm trong tất cả các khía cạnh của xuất bản. Các quyết định biên tập nên dựa trên giá trị học thuật và không bị ảnh hưởng bởi nguồn gốc của bản thảo, bao gồm quốc tịch, chủng tộc, niềm tin chính trị, chủng tộc hoặc tôn giáo của tác giả. Các tạp chí nên đảm bảo không có chính sách nào tạo ra môi trường loại trừ cho bất kỳ ai muốn tham gia vào tạp chí và nên thường xuyên đánh giá các chính sách của mình về tính bao gồm.
Nội dung tạp chí
1. Tên của tạp chí
Tên của tạp chí nên:
- Độc đáo và không dễ gây nhầm lẫn với tạp chí khác.
- Không gây hiểu lầm cho các tác giả và độc giả về nguồn gốc, phạm vi, hoặc mối liên hệ của tạp chí với các tạp chí và tổ chức khác.
2. Trang web
- Các trang web nên được hỗ trợ và duy trì đúng cách, đặc biệt chú ý đến các khía cạnh bảo mật để giúp bảo vệ người dùng khỏi virus và phần mềm độc hại. Tối thiểu, các trang web nên sử dụng https thay vì http, và toàn bộ lưu lượng truy cập nên được chuyển hướng qua https.
- Những người chịu trách nhiệm về trang web nên áp dụng các tiêu chuẩn web và thực hành đạo đức tốt nhất cho nội dung, cách trình bày và ứng dụng của trang web.
- Trang web không nên chứa thông tin có thể gây hiểu lầm cho độc giả hoặc tác giả.
- Trang web không nên sao chép trang, thiết kế hoặc logo của tạp chí/nxb khác.
- Nếu có văn bản nào được sao chép từ trang web khác, cần phải ghi nhận nguồn gốc của trang web đó.
Ngoài các yêu cầu đã nêu dưới đây, các thông tin sau đây nên được hiển thị rõ ràng:
- Mục tiêu và phạm vi.
- Đối tượng độc giả của tạp chí.
- Các loại bản thảo mà tạp chí sẽ xem xét để xuất bản (ví dụ, việc xuất bản nhiều lần hoặc trùng lặp không được phép).
- Tiêu chí tác giả.
- ISSN (riêng biệt cho các phiên bản in và điện tử).
3. Lịch xuất bản
Tần suất xuất bản của tạp chí nên được mô tả rõ ràng, và tạp chí phải tuân thủ lịch xuất bản của mình trừ khi có những tình huống đặc biệt.
4. Lưu trữ
Kế hoạch của tạp chí về sao lưu điện tử và bảo tồn số lâu dài của nội dung tạp chí, trong trường hợp tạp chí và/hoặc nhà xuất bản ngừng hoạt động, nên được chỉ rõ. Ví dụ bao gồm PMC và các tổ chức trong Keepers Registry.
5. Bản quyền
- Các điều khoản bản quyền cho nội dung đã xuất bản nên được nêu rõ trên trang web và trong nội dung.
- Các điều khoản bản quyền nên tách biệt và khác biệt với bản quyền của trang web.
- Người sở hữu bản quyền nên được nêu rõ trong toàn bộ văn bản của tất cả các bài viết đã xuất bản (HTML và PDF).
- Nếu các điều khoản bản quyền được mô tả trong một biểu mẫu riêng biệt, điều này nên dễ dàng tìm thấy trên trang web và có sẵn cho tất cả mọi người.
6. Cấp phép
- Thông tin cấp phép nên được mô tả rõ ràng trên trang web.
- Các điều khoản cấp phép nên được chỉ rõ trong toàn bộ văn bản của tất cả các bài viết đã xuất bản (HTML và PDF).
- Nội dung được chỉ định là Truy cập Mở phải sử dụng giấy phép mở.
- Các chính sách cấp phép về việc đăng tải các bản thảo của tác giả và các bài viết đã xuất bản trên các kho lưu trữ của bên thứ ba nên được nêu rõ.
Nếu sử dụng giấy phép Creative Commons, thì các điều khoản của giấy phép đó cũng nên liên kết đến giấy phép chính xác trên trang web Creative Commons.
Thực hành của tạp chí
7. Đạo đức xuất bản và các chính sách biên tập liên quan
Tạp chí nên có các chính sách về đạo đức xuất bản (ví dụ, hướng dẫn COPE’s Core Practice). Những chính sách này nên được hiển thị trên trang web của tạp chí và đề cập đến:
- Chính sách của tạp chí về quyền tác giả và sự đóng góp.
- Cách tạp chí xử lý các khiếu nại và kháng cáo.
- Cách tạp chí xử lý các cáo buộc về hành vi sai trái trong nghiên cứu.
- Chính sách của tạp chí về xung đột lợi ích.
- Chính sách của tạp chí về chia sẻ dữ liệu và khả năng tái lập.
- Chính sách của tạp chí về giám sát đạo đức.
- Chính sách của tạp chí về sở hữu trí tuệ.
- Các tùy chọn của tạp chí cho các cuộc thảo luận sau xuất bản.
- Chính sách của tạp chí về việc sửa đổi và rút lại bài viết.
Các biên tập viên và nhà xuất bản có trách nhiệm đảm bảo tính toàn vẹn của tài liệu học thuật trong tạp chí của họ và nên đảm bảo rằng họ nêu rõ các chính sách và quy trình của mình để xử lý các vấn đề khi chúng phát sinh. Những vấn đề này bao gồm đạo văn, thao túng trích dẫn và làm giả/làm sai dữ liệu, cùng nhiều vấn đề khác. Các chính sách của tạp chí và các tuyên bố của các biên tập viên không nên khuyến khích hành vi sai trái như vậy, hoặc cho phép hành vi sai trái xảy ra. Trong trường hợp biên tập viên hoặc nhà xuất bản của tạp chí nhận được thông tin về bất kỳ cáo buộc nào liên quan đến hành vi sai trái trong nghiên cứu liên quan đến bài viết đã nộp hoặc đã xuất bản trên tạp chí của họ, biên tập viên hoặc nhà xuất bản nên theo hướng dẫn của COPE (hoặc tương đương) để xử lý các cáo buộc này.
8. Quy trình phản biện đồng nghiệp
Phản biện đồng nghiệp được định nghĩa là việc nhận được ý kiến từ các nhà đánh giá/chuyên gia trong lĩnh vực chủ đề của bản thảo. Các cá nhân đó không nên là thành viên của đội ngũ biên tập của tạp chí. Tuy nhiên, các yếu tố cụ thể của quy trình này có thể khác nhau tùy theo tạp chí và ngành học, vì vậy các thông tin sau đây nên được nêu rõ trên trang web:
– Nội dung của tạp chí có được phản biện hay không.
– Ai thực hiện việc phản biện, ví dụ: các chuyên gia bên ngoài hoặc các thành viên của hội đồng biên tập.
– Loại quy trình phản biện đồng nghiệp được sử dụng.
– Các chính sách liên quan đến quy trình phản biện đồng nghiệp, chẳng hạn như:
- Sử dụng phản biện được tác giả đề xuất.
- Có khía cạnh nào phải ẩn danh, và nếu có, ai là người phải ẩn danh và đối tượng nào được biết danh tính.
- Liệu tài liệu bổ sung có được phản biện đồng nghiệp hay không.
- Liệu các phản biện có được đăng công khai cùng với bài viết hay không.
- Liệu các phản biện có được ký tên hay ẩn danh.
– Cách mà quyết định về bản thảo được đưa ra và ai là người tham gia vào quyết định đó.
– Bất kỳ ngoại lệ nào đối với quy trình phản biện đồng nghiệp, chẳng hạn như các loại bài viết cụ thể không phải trải qua quy trình phản biện đồng nghiệp.
Nếu việc phản biện của một bài viết là một ngoại lệ so với chính sách thông thường, bài viết nên nêu rõ loại đánh giá mà nó nhận được.
Các tạp chí không nên đảm bảo việc chấp nhận lập tức một bản thảo. Các tuyên bố về thời gian phản biện đồng nghiệp nên được hỗ trợ bởi các khung thời gian đã xuất bản trên các bài báo được chấp nhận. Trong trường hợp có sự trì hoãn, các tác giả nên được thông báo về lý do của sự trì hoãn và có cơ hội rút lại bản thảo nếu họ muốn.
Ngày xuất bản nên được công bố cùng với tất cả các nghiên cứu đã xuất bản. Ngày gửi và ngày chấp nhận cũng nên được ưu tiên công bố.
9. Truy cập
Nếu bất kỳ nội dung trực tuyến nào không được truy cập miễn phí cho tất cả mọi người, phương thức để có được quyền truy cập (ví dụ: đăng ký, đăng ký, hoặc phí trả theo lượt xem) nên được mô tả rõ ràng. Nếu có các phiên bản offline (ví dụ: bản in) có sẵn, điều này cũng nên được mô tả rõ ràng cùng với bất kỳ khoản phí liên quan.
Tổ chức
10. Quyền sở hữu và quản lý
- Thông tin về quyền sở hữu và quản lý của tạp chí nên được nêu rõ trên trang web của tạp chí.
- Tên tổ chức không nên được sử dụng theo cách có thể gây hiểu lầm cho các tác giả và biên tập viên về bản chất của chủ sở hữu tạp chí.
- Nếu tạp chí liên kết với một hiệp hội, tổ chức, hoặc nhà tài trợ, nên cung cấp liên kết đến trang web của họ nếu có.
11. Cơ quan tư vấn
Tạp chí nên có hội đồng biên tập hoặc các cơ quan tư vấn khác với các thành viên là các chuyên gia được công nhận trong các lĩnh vực được nêu trong mục tiêu và phạm vi của tạp chí.
- Tên đầy đủ và tổ chức của các thành viên nên được cung cấp trên trang web của tạp chí.
- Danh sách nên được cập nhật và các thành viên phải đồng ý tham gia.
- Để tránh bị liên kết với các tạp chí lừa đảo hoặc không chính thức, tạp chí nên định kỳ xem xét hội đồng của mình để đảm bảo nó vẫn còn phù hợp và hợp lý.
12. Đội ngũ biên tập/thông tin liên hệ
Tạp chí nên cung cấp tên đầy đủ và tổ chức của các biên tập viên cũng như thông tin liên hệ cho văn phòng biên tập, bao gồm địa chỉ gửi thư đầy đủ, trên trang web của tạp chí.
Hoạt động kinh doanh
13. Phí tác giả
- Nếu có phí tác giả (như phí xử lý bài viết, phí trang, phí xử lý biên tập, phí chỉnh sửa ngôn ngữ, phí in màu, phí nộp đơn, phí thành viên, hoặc các khoản phí bổ sung khác), các phí này nên được nêu rõ trên trang web.
- Nếu không có phí như vậy, điều này nên được nêu rõ.
- Thông tin về phí tác giả nên dễ dàng tìm thấy và được trình bày sớm nhất có thể trong quy trình nộp đơn.
- Nếu tạp chí có thể áp dụng phí tác giả trong tương lai, điều này nên được nêu rõ.
- Nếu có các miễn giảm phí tác giả, thông tin này nên được nêu rõ.
- Thông tin về miễn giảm nên bao gồm:
– Ai đủ điều kiện để nhận miễn giảm.
– Tác giả nào trong nhóm phải đủ điều kiện để miễn giảm áp dụng.
– Khi nào và làm thế nào để xin miễn giảm.
- Phí tác giả hoặc tình trạng miễn giảm không nên ảnh hưởng đến quyết định biên tập, và điều này nên được nêu rõ.
14. Doanh thu khác
Mô hình kinh doanh hoặc các nguồn doanh thu nên được nêu rõ trên trang web của tạp chí.
Các ví dụ bao gồm phí tác giả (xem mục 13), đăng ký, tài trợ và trợ cấp, quảng cáo (xem mục 15), bản in lại, phụ trang, hoặc số đặc biệt.
Các mô hình kinh doanh hoặc nguồn doanh thu (ví dụ, thu nhập từ bản in lại, phụ trang, số đặc biệt, tài trợ) không nên ảnh hưởng đến quyết định biên tập.
15. Quảng cáo
Tạp chí nên nêu rõ liệu họ có chấp nhận quảng cáo hay không. Nếu có, họ nên nêu chính sách quảng cáo của mình, bao gồm:
- Các loại quảng cáo nào sẽ được xem xét.
- Ai là người quyết định việc chấp nhận quảng cáo.
- Quảng cáo có liên kết đến nội dung hoặc hành vi của độc giả hay được hiển thị ngẫu nhiên.
Quảng cáo không nên có liên quan đến quyết định biên tập và nên được giữ tách biệt khỏi nội dung đã xuất bản.
16. Tiếp thị trực tiếp
Bất kỳ hoạt động tiếp thị trực tiếp nào, bao gồm việc mời gọi nộp bản thảo, được thực hiện dưới danh nghĩa của tạp chí, nên được thực hiện phù hợp, có mục tiêu rõ ràng, và không gây phiền toái. Thông tin cung cấp về nhà xuất bản hoặc tạp chí nên chính xác và không gây hiểu lầm cho độc giả hoặc tác giả.
Về COPE Ủy ban Đạo đức Xuất bản (COPE) là một tổ chức thành viên cam kết giáo dục và hỗ trợ các biên tập viên, nhà xuất bản, trường đại học, viện nghiên cứu và tất cả những người liên quan đến đạo đức xuất bản. COPE nhằm thúc đẩy văn hóa xuất bản theo hướng các thực hành đạo đức trở thành một phần thường xuyên của văn hóa. Chúng tôi tập trung vào việc ảnh hưởng thông qua giáo dục, tài nguyên và hỗ trợ các thành viên, cùng với việc khuyến khích tranh luận chuyên môn trong cộng đồng rộng lớn hơn. COPE hỗ trợ các thành viên toàn cầu từ tất cả các lĩnh vực học thuật. Về Danh mục Tạp chí Truy cập Mở (DOAJ) DOAJ là một danh mục trực tuyến được cộng đồng quản lý, chỉ mục và cung cấp quyền truy cập vào các tạp chí có phản biện truy cập mở chất lượng cao. DOAJ có hơn một trăm tình nguyện viên được chọn kỹ lưỡng từ cộng đồng thư viện và các ngành học thuật khác để hỗ trợ trong việc quản lý các tạp chí truy cập mở. Cơ sở dữ liệu độc lập này chứa hơn 18.100 tạp chí bao phủ tất cả các lĩnh vực khoa học, công nghệ, y học, khoa học xã hội, nghệ thuật và nhân văn bằng tiếng Anh và 80 ngôn ngữ khác. DOAJ được hỗ trợ tài chính toàn cầu bởi các thư viện, nhà xuất bản và các tổ chức có cùng chí hướng. Dịch vụ của DOAJ miễn phí cho tất cả mọi người, và tất cả dữ liệu do DOAJ cung cấp là miễn phí và có thể thu thập. Về Hiệp hội Xuất bản Học thuật Truy cập Mở (OASPA) OASPA là một cộng đồng đa dạng các tổ chức tham gia vào học thuật mở. Chúng tôi làm việc để khuyến khích và hỗ trợ truy cập mở như là mô hình chính cho việc giao tiếp các sản phẩm học thuật. Chúng tôi cam kết phát triển và phổ biến các giải pháp thúc đẩy truy cập mở và đảm bảo một cộng đồng truy cập mở đa dạng, sôi động và lành mạnh. Thành viên của chúng tôi bao gồm các nhà xuất bản do học giả dẫn dắt và chuyên nghiệp của sách và tạp chí, trên nhiều địa lý và lĩnh vực khác nhau, cũng như cơ sở hạ tầng và các dịch vụ khác. Chúng tôi áp dụng các tiêu chí nghiêm ngặt và xem xét kỹ lưỡng tất cả các thành viên, những người sau đó phải tiếp tục duy trì các tiêu chuẩn cao để tiếp tục là một phần của OASPA. Về Hiệp hội Các Biên tập viên Y khoa Thế giới (WAME) WAME là một tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu gồm các biên tập viên của các tạp chí y khoa có phản biện, với mục tiêu thúc đẩy sự hợp tác và giao tiếp giữa các biên tập viên, cải thiện tiêu chuẩn biên tập, nâng cao tính chuyên nghiệp và khuyến khích nghiên cứu về các nguyên tắc và thực hành biên tập y khoa. WAME phát triển các chính sách và khuyến nghị về các thực hành tốt nhất cho các biên tập viên tạp chí y khoa; có một danh sách điện tử hoạt động cho các thành viên thảo luận các vấn đề quan trọng và tìm kiếm ý kiến từ các thành viên khác; và một bản tin hàng tháng, tổng hợp các bài viết, tài nguyên và nghiên cứu liên quan đến các biên tập viên tạp chí y khoa. |
Bản gốc tiếng Anh: COPE DOAJ OASPA WAME. Principles of Transparency and Best Practice in Scholarly Publishing — English. https://doi.org/10.24318/cope.2019.1.12 ©2022 COPE DOAJ OASPA WAME. (CC BY-NC-ND 4.0)
Người dịch: Nguyễn Thị Diệu Anh, Nguyễn Linh Chi
--- Bài viết này có hữu ích không? ---
Nhấn sao để đánh giá!
Đánh giá trung bình 0 / 5. Số đánh giá: 0
Chưa có đánh giá.